Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

Со всех языков на:
Латинский
С латинского на:
Все языки
Английский
Французский

as excellent as possible

Толкование Перевод

1 quam

quam (archaic form quamde or quande:
quamde pro quam usos esse antiquos, cum multi veteres testimonio sunt, tum Ennius... et Lucretius (1, 640),
Fest. p. 261 Müll.; cf. Enn. Ann. v. 29, and v. 139 Vahl. So, too, Naev. ap. Fest. s. v. topper, p. 352 Müll.), adv. [qui], in what manner, how, how much, as much as:
quam nihil praetermittis in consilio dando! quam nihil tamen, quod tibi placeat, explicas!
Cic. Att. 9, 2, A, 1:
ut se accusari nolunt! quam cupiunt laudari!
id. Fin. 5, 22, 61:
quam multa, quam paucis!
id. Fam. 11, 24, 1:
quam sint morosi, intellegi potest,
id. ib. 7, 15, 1:
quam vellet, cunctaretur,
id. Div. 1, 26, 56:
memoriā tenetis, quam valde universi admurmurarint,
id. Verr. 2, 5, 16, § 41:
quam quisque potest,
as much as each one can, Ov. Tr. 3, 4, 75:
quam potuit,
as far as he was able, Val. Max. 4, 1, 5.—With possum and a sup.:
concede huc ab isto, quam potest longissime,
as far as possible, Plaut. Men. 5, 2, 81:
quam possunt mollissime,
as gently as possible, Cic. N. D. 2, 52, 129.—Also without possum:
quam maximas, quam primum, quam saepissime gratias agere,
Cic. Fam. 13, 6, 5:
ut quam angustissime Pompeium contineret,
Caes. B. C. 3, 45.— With posit. (post-Aug.):
tum Manlius... quam poterat clarā voce denuntiavit,
Val. Max. 6, 4, 1; 3, 2, 1 ext.; 4, 5, 1:
dixi de philosophiā quam breviter potui,
Lact. 3, 17, 1:
tusa cribrataque vino, quam possit excellenti,
as excellent as possible, Plin. 20, 24, 100, § 264; 18, 28, 68, § 274.—
B.
In dependent clauses, indirect questions, etc.:
est fidei nostrae, declarare, quam memores simus,
Cic. Phil. 14, 11, 29:
scio, quam timida sit ambitio,
id. Mil. 16, 42:
quam id ratum sit, tu judicabis,
id. Att. 6, 1, 7:
id quam injustum esset, non videbat,
id. Off. 3, 21, 82:
dici non potest quam sim disputatione tuā delectatus,
id. Tusc. 2, 4, 10; id. N. D. 2, 20, 52; id. Ac. 2, 17, 52; id. Fin. 1, 11, 37; 1, 20, 65; 5, 12, 35; id. Verr. 2, 1, 18, § 47; 2, 1, 21, § 52; 2, 4, 44, § 98:
videte quam iniqui sint,
Sall. J. 85, 25; 62, 9:
ut sentias quam vile sit corpus,
Liv. 2, 12, 3; 24, 5, 2; Nep. Timoth. 4, 2.—
II.
In partic.
A.
In comparisons, as, than.
1.
With tam:
tam ego ante fui liber, quam gnatus tuos,
Plaut. Capt. 2, 2, 60; cf. id. ib. 3, 4, 11:
si era me sciat tam socordem esse quam sum,
id. Cist. 4, 2, 5:
tua est imago: tam consimilis est, quam potest,
id. Men. 5, 9, 4:
tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,
Cic. Rep. 1, 33, 50; id. Div. 1, 6, 10 et saep.; v. tam.—
2.
With ellipsis of corresp. tam:
homo non, quam isti sunt, gloriosus,
not so celebrated as those, Liv. 35, 49:
claris majoribus, quam vetustis,
rather than, Tac. A. 4, 61.—
3.
With sup. and a corresp. tam, by how much the more, the more: quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optimum erit, the bitterer the olives, the better will be the oil, Cato, R. R. 65, 1:
quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt,
Varr. R. R. 2, 9:
quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,
Sall. J. 31, 14.—
4.
With magis:
quam magis... tam magis,
the more... the more, Plaut. Bacch. 5, 1, 5.—With tam omitted:
quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis,
Verg. G. 3, 309.— With the second magis omitted:
quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,
Plaut. As. 1, 3, 6.—
In the reverse order: tam magis... quam magis,
the more... the more, Verg. A. 7, 787. —
5.
With tanto:
quam magis... tanto magis,
the more... the more, Plaut. Men. 1, 1, 19; so Lucr. 6, 460.—
6.
With a double comp.:
ne libentius haec in illum evomere videar, quam verius,
with more freedom than truth, Cic. Mil. 29, 78:
non acrior quam pertinacior impetus Romanorum,
Liv. 31, 35:
discrimen me occupavit, meliore hostium quam meo tempore,
Curt. 7, 7, 9.—
7.
Tam... quam, with the comp. for the posit., so... as:
per dexteram te istam oro non tam in bellis et proeliis, quam in promissis et fide firmiorem,
Cic. Deiot. 3, 8.—
8.
After comparatives or words of comparison, than:
nobis nihil est tlmendum magis quam ille consul,
Cic. Att. 7, 9, 3:
his igitur, quam physicis potius credendum existimas?
id. Div. 2, 16, 37; Cassius ap. Cic. Fam. 15, 19, 1; Cic. Pis. 26, 62:
majorem pecuniam praetori polliceri, quam quantam hic dedisset,
id. Verr. 2, 2, 29, § 70; id. de Or. 1, 36, 167:
qui plures milites eorum occidisset, quam quot superessent,
Liv. 35, 12.—So after verbs which imply comparison, verbs of preference, excellence, etc.; after praestat, Caes. B. G. 7, 17, 4; after malo:
esse quam videri bonus malebat,
Sall. C. 54, 5:
an est quod ego malim quam?
Cic. Par. 1; after statuo, Nep. Dat. 8, 1; after probo, Tac. A. 1, 58; after volo ( = boulomai ê), Liv. 3, 68, 11; 25, 29, 6.— Rarely quantus is used to strengthen quam, after comp.:
de re majore quam quanta ea esset,
Liv. 30, 23, 2:
implere homines certioris spei, quam quantam fides promissi humani subicere solet,
id. 26, 19, 2 Weissenb. ad loc.;
22, 2, 19.— But quam is often omitted after plus, minus, amplius, etc., without changing the case: minus duo milia hominum effugerunt,
Liv. 24, 16, 4:
plus partem dimidiam hominum caesam,
id. 36, 40, 5; cf. id. 29, 25, 2:
cum decem haud plus milibus militum,
id. 28, 1, 5:
ut hoc nostrum desiderium ne plus sit annuum,
Cic. Att. 5, 1, 1:
ferre plus dimidiati mensis cibaria,
id. Tusc. 2, 16, 37:
plus quingentos colaphos infregit mihi,
Ter. Ad. 2, 1, 45; Prop. 2, 19, 18 (3, 17, 32); v. Zumpt, Gram. § 485.—
9.
With sic ( poet.):
quam multā grandine nimbi Culminibus crepitant, sic densis ictibus heros pulsat, etc.,
Verg. A. 5, 458.— With sic omitted, Verg. A. 6, 309 sqq.—
10.
After aeque, so much... as:
nihil aeque eos terruit, quam robur ac color imperatoris,
Liv. 28, 26.—
11.
After contra, otherwise... than, not so... as:
contra faciunt, quam professi sunt,
Cic. Leg. 2, 5, 11.— So after secus:
ne me secus honore honestes quam ego te,
Plaut. Capt. 2, 1, 50. —
12.
After alius, with a preceding negative, not otherwise than, no other than:
nil aliud agens quam ut, etc.,
nothing else than, Liv. 44, 27, 12:
neque aliud totā urbe agi quam bellum apparari,
id. 4, 26, 12; Nep. Hann. 10, 1:
ob nullam aliam causam, quam ne,
from no other cause than, Liv. 45, 25; 34, 2, 12. — Rarely with alius affirmatively (for ac):
ipse me paulum in aliā quam prius habuerim opinione nunc esse confiteor,
Quint. 3, 6, 63. —
13.
After aliter, otherwise than:
ne aliter, quam ego velim, meum laudet ingenium,
Cic. Verr. 2, 1, 9, § 24:
ne aliter quam si, etc.,
Col. 4, 2, 2.—
14.
After supra:
saepe supra feret, quam fieri possit,
more than, Cic. Or. 40, 139.—
15.
After ultra:
ultra, quam satis est, producitur,
farther than, Cic. Inv. 1, 18, 26.—
16.
After diversum, otherwise than:
pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,
something altogether different from what, Quint. 1, 4, 29; cf., after advorsum, only Plaut. Trin. 1, 2, 139 Brix ad loc.—
17.
After words denoting number or quantity, which serve for comparison: dimidium tributi quam quod regibus ferre soliti erant, populo Romano pendere, the half of what, half as much as, Liv. 45, 18:
multiplex, quam pro numero, damnum est,
too great for, greater than, id. 7, 8:
ferramenta duplicia, quam numerus servorum exigit,
twice as many as, Col. 1, 8, 8.—So, too, after designations of time:
die vigesimā, quam creatus erat, dictaturā se abdicavit,
on the twentieth day after, Liv. 6, 29: tabellarii venerunt post diem sextum, quam a vobis discesserant, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 1:
postridie venissemus, quam... fuissemus,
Cic. Ac. 2, 3, 9:
postero die quam illa erant acta,
id. de Or. 2, 3, 12:
saeculis multis ante... inventa sunt, quam, etc.,
id. ib. 2, 5, 21. —
18.
After the sup.:
bellum gerere cum tyranno, quam qui unquam, saevissimo et violentissimo in suos,
the most cruel that ever was, Liv. 34, 32.—
19.
So with rel. and sup. after tam:
tam gratum mihi id erit, quam quod gratissimum,
Cic. Fam. 13, 3:
tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,
id. ib. 5, 2, 6:
ego sum tam mitis, quam qui lenissimus,
id. Sull. 31, 87.—
20.
Sometimes with magis or potius to be supplied, more... than:
tacita mulier semper, quam loquens,
Plaut. Rud. 4, 4, 70 dub.:
pacem quam bellum probabam,
Tac. A. 1, 58. —
B.
In mere intensive expressions, exceedingly, very, quite, indeed:
admodum quam saevos est,
very cruel indeed, Plaut. Am. 1, 3, 43:
nimis quam formido, ne, etc.,
id. Most. 2, 2, 79:
nimis quam cupio,
id. Capt. 1, 2, 17:
quam familiariter,
Ter. And. 1, 1, 109: nam suos valde quam paucos habet, very few indeed, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:
mire quam,
Cic. Att. 1, 11, 3:
sane quam refrixit,
id. Q. Fr. 2, 6, 5.

Lewis & Short latin dictionary > quam
2 sum

sum, esse, fui    - voir l'article sum de Gaffiot. [ABCR]I - sum, esse, fŭi:    - la conjugaison    - formes arch.: esum = sum, Varr. L. 9, 199 ; essis = es, Acc. d. Non. 200, 30; escit = erit, XII T. d. Gell. 20, 1, 25; Lucr. 1, 619; escunt = erunt, Cic. Leg. 2, 60 --- parf. fuvimus, Enn. d. Cic de Or. 3, 168; fuveit, Cil 1, 1051 --- subj. prés. siem, sies, siet, sient, Plaut. Amp. 57; 924; 58 ; Lucr. 3, 101; Plaut. Amp. 209; etc. ; fuam, fuas, fuat, fuant, Plaut. Bac. 156; Andr. Tr. 21; Plaut. Amp. 985; Bac. 1033; etc. --- part. prés. ens, employé par Caes. selon Prisc. 18, 75. [st1]1 [-] être, exister (il y a); vivre, durer; qqf. au parf. avoir vécu, n'être plus; être (avec attribut).    - si abest, nullus est, Plaut. Bacch. 2: séparé d'elle, il n'existe plus.    - nisi fuisset Archimedes, Cic.: sans Archimède (si Archimède n'avait pas existé).    - ergo Dama nusquam est! Hor.: Dama n'est donc plus!    - cogito, ergo sum: je pense, donc je suis.    - dum ero: tant que je vivrai.    - fuit Ilium, Virg.: c'en est fait de Troie (Troie a existé, Troie n'est plus).    - flumen est Arar, quod in Rhodanum influit, Caes. B. G. 1: il y a une rivière, la Saône, qui se jette dans le Rhône.    - est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6: il y a un lieu que les mortels appelaient Hespérie.    - homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt! Cic. Fam. 11: l'homme le plus pervers qui soit, qui ait existé ou qui puisse jamais être.    - Indus, qui est omnium fluminum maximus: l'Indus, qui est le plus grand de tous les fleuves.    - turpitudo pejus est quam dolor, Cic.: la honte est pire que la douleur. [st1]2 [-] avec datif - être à, appartenir à.    - est mihi liber: [un livre (quelconque) est à moi] = j'ai un livre.    - sunt nobis mitia poma, Virg.: nous avons des fruits délicieux.    - spes mihi erat: j'avais espoir.    - mihi nomen est Marcus (Marco): [un nom est à moi, Marc]= je m'appelle Marc.    - cui nomen Arethusa est, Cic.: (source) qui porte le nom d'Aréthuse.    - Scipio, cui post Africano fuit cognomen, Liv. 25: Scipion, qu'on surnomma plus tard l'Africain.    - paene tibi fuit Phronesium! Plaut.: Phronésion a failli être à toi ! [st1]3 [-] avec génitif - être (celui de...), être à, appartenir à; être du parti de.    - haec domus patris mei est: [cette maison est (la maison) de mon père] = cette maison est celle de mon père (cette maison est la propriété de mon père).    - hic liber Petri est: ce livre est à Pierre.    - omnia hostium erant: tout était aux mains des ennemis.    - totus Pompei erat: il était tout dévoué à Pompée.    - esse suarum rerum, Liv.: s'attacher à ses intérêts.    - meus, tuus, noster, vester au lieu du génitif.    - hic liber meus est: ce livre est le mien, ce livre est à moi.    - haec domus mea est: cette maison m'appartient.    - totus tuus ego sum: je suis tout entier à toi.    - divitiae meae sunt, tu es divitiarum, Sen.: les richesses m'appartiennent, et tu appartiens aux richesses.    - esse Romae partis, esse Philippi, Liv.: être du parti de Rome, être du côté de Philippe. [st1]4 [-] avec génitif - être le propre de, être le rôle de, être le devoir, le droit, le privilège, le caractère de..., être du domaine de, être du ressort de.    - regis est tueri cives: c'est le devoir d'un roi de protéger ses sujets.    - extremae dementiae est...: c'est le comble de la folie (de).    - meum, tuum... au lieu du génitif.    - meum est loqui: c'est à moi de parler. [st1]5 [-] avec double datif (datif d'intérêt et datif de destination): [être à qqn qui est destiné à...].    - voir la grammaire.    - hoc erit tibi dolori: **ce sera pour toi à douleur** = ce sera pour toi une cause de douleur.    - esse omnibus odio: être haï de tous.    - esse alicui dolori: être pour qqn une cause de chagrin.    - alicui esse impedimento, Cic.: être un obstacle pour qqn.    - quid tibi rei mecum est? Ter.: qu'ai-je à démêler avec toi? [st1]6 [-] avec génitif marquant la qualité ou la quantité.    - egregiae indolis est: il est d'un excellent caractère (il a un excellent caractère).    - nullius consilii sum: je suis un homme indécis.    - Sulla gentis patriciae nobilis fuit, Sall. J. 95: Sylla était de famille noble.    - somni brevissimi erat, Suet.: il dormait fort peu.    - res est magni laboris: la chose demande de grands efforts.    - classis erat centum navium: la flotte était de cent bateaux. [st1]7 [-] avec ablatif marquant la qualité.    - esse ingenio pravo, Sall.: avoir une âme perverse.    - esse bono animo, Cic.: avoir bon courage.    - esse magnā gloriā, Cic.: jouir d'une haute considération.    - tenuissimā valetudine esse, Caes.: être d'une santé très délicate.    - esse capite raso, Cic.: avoir la tête rasée.    - iracundiā summā esse: être très irrité. [st1]8 [-] être (dans un lieu), se trouver, séjourner, rester, demeurer; être (de telle ou telle manière); être (avec qqn, auprès de qqn); aller, arriver, venir.    - sum Romae: je suis à Rome.    - sum in foro: je suis au forum.    - quid fuit in illis litteris? Cic.: qu'y avait-il dans cette lettre?    - esse in publico: paraître en public.    - esse in laxa toga, Tib. 2: porter une toge flottante.    - esse in Tyriis, Ov.: avoir une robe de pourpre.    - esse in aere alieno: être endetté.    - esse in spe, Cic.: avoir de l'espoir.    - esse in nummis multis, Cic.: être très riche.    - esse in odio, Cic.: être haï.    - fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta longtemps avec moi.    - esse libenter cum aliquo, Cic.: voir qqn avec plaisir.    - qui ante fuerant ad Caesarem, Caes.: ceux qui d'abord étaient venus vers César.    - quo die in Tusculanum essem futurus, Cic.: le jour où je devais arriver à ma maison de Tusculum.    - fuisti apud Laecam illa nocte, Cic. Cat. 1: tu t'es rendu chez Léca cette nuit-là. [st1]9 [-] avec génitif de prix (qqf. avec ablatif de prix): être de (telle valeur), valoir coûter.    - magni (s.-ent. pretii) esse: coûter beaucoup.    - esse nihili: ne rien valoir.    - magni erunt mihi tuae litterae, Cic. Fam. 15: ta lettre sera d'un grand prix pour moi.    - mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic. Att. 12: ma conscience pour moi vaut plus que tous les discours.    - mille sestertiis esse: coûter mille sesterces.    - sextante sal et Romae et per totam Iialiam erat, Liv. 29: le sel coûtait un sextant à Rome comme dans l'Italie entière. [st1]10 [-] arriver, se produire, avoir lieu.    - quid tibi est? Ter.: qu'as-tu?    - (solis defectio) quae fuit regnante Romulo, Cic. Rep. 1: (éclipse) qui eut lieu sous le règne de Romulus.    - ut est: comme il arrive.    - est ut + subj. (est + inf.): il arrive que, il peut se faire que, on peut.    - futurum rati ut...: persuadés qu'il arriverait que...    - non est ut...: il n'est pas possible que...., il n'y a pas lieu de...    - est ut velis, Ter.: il se trouve que tu veux.    - quando fuit ut...? Cic.: quand est-il arrivé que...? quand a-t-on vu que...?    - quando fuit ut quod licet non liceret? Cic. Cael.: quand a-t-on vu que ce qui est permis aujourd'hui a cessé de l'être?    - in eo (res) est ut + subj.: les choses en sont au point que... (il va bientôt arriver que...).    - prope est ut...: il va bientôt arriver que...    - est (ita) ut dicis: c'est bien comme tu dis.    - id quod erat, Liv.: ce qui était vrai (c'est ce qui se passait).    - res erat eo loci, Cic.: l'affaire en était là. [st1]11 [-] avec adj. verbal au génitif - être de nature à, avoir pour but de, servir à, tendre à.    - esse conservandae libertatis, Sall.: avoir pour but le maintien de la liberté.    - esse dissolvendarum religionum, Liv.: être de nature à détruire le culte.    - quae res evertendae rei publicae solebant esse, Cic.: ces faits tendaient ordinairement à ruiner l'Etat. [st1]12 [-] avec datif de destination ou de but; avec ad + acc.    - esse solvendo aeri alieno: être en état de payer ses dettes, être solvable.    - non esse solvendo: ne pas être en mesure de payer ses dettes, être insolvable.    - esse vescendo: être bon à manger.    - esse oneri ferendo, Liv.: être capable de porter une charge.    - esse ad ornandum templum, Cic.: servir à la décoration du temple.    - esse ad aliquid: être utile à qqch, servir à qqch.    - esse ad alvum crudam, Cato. R. R. 125: être efficace pour les indigestions.    - esui potuique esse, Dig.: être bon à manger et à boire.    - esse argumento: être une preuve.    - esse probro, Cic.: être déshonorant.    - esse crimini, Cic.: être un grief. [st1]13 [-] avec une subordonnée (souvent avec verbe au subjonctif).    - sunt qui + subj.: il y a des gens qui ([des gens tels qu'ils]), il y a des gens pour, il y a des gens capables de.    - sunt qui sciant: il y a des gens qui savent.    - erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent, Caes. B. C. 2, 30: il y avait les avis de personnes qui pensaient qu'on devait assiéger le camp de Varus.    - erat nemo in quem ea suspicio conveniret, Cic.: il n'y avait personne sur qui pût se porter un tel soupçon.    - sunt qui + ind.: il y a des gens qui.    - sunt qui quod sentiunt non audent dicere, Cic.: il y a des gens qui n'osent pas dire ce qu'ils pensent.    - sunt quae omitti, Cic.: il y a des détails que j'ai oubliés.    - sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, Cic. Fin. 5: il y a des bêtes qui ont en elles quelque chose de semblable à la vertu.    - est ubi + subj.: il y a des cas où.    - erit ubi te ulciscar, Plaut.: je trouverai l'occasion de te punir.    - est quod: il y a une raison pour que, il y a lieu de.    - est quod succenset tibi, Ter.: il a des raisons d'être irrité contre toi.    - est quod referam ad consilium, Liv.: il faut que j'en réfère au conseil.    - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire.    - est quod differat, Cic.: il y a une différence.    - est quod gaudeas, Cic.: tu as raison de te réjouir.    - non est quod (non est cur, nihil est quod): il n'y a pas lieu de, il n'y a pas de raison de.    - quid est quod: quelle raison y a-t-il de...?    - quid erat quod querebatur? Cic.: quelle raison avait-il de se plaindre?    - quid erat quod querebatur? Cic.: pourquoi se plaignait-il? quelle raison y avait-il qui expliquât ses plaintes? [st1]14 [-] esse ab aliquo: être du côté de qqn, être de son parti, être pour quelqu'un.    - esse ab aliquo (esse pro aliquo): être partisan de qqn, être de l'avis de qqn.    - a Phaedro esse, Cic. Att. 16: être disciple de Phèdre.    - est a me hoc totum: tout cela est fait pour moi, tout cela est en ma faveur.    - vide ne hoc totum sit a me, Cic.: prends bien garde que tout cela ne soit en ma faveur?    - esne tu ab illo milite? Plaut.: es-tu esclave de ce soldat?    - erat ab Aristotele, Cic.: c'était un Aristotélicien. [st1]15 [-] reposer sur, dépendre de, être du ressort de.    - non est id in nobis: cela ne dépend pas de nous.    - omnis spes est in aliquo: tout l'espoir repose sur qqn.    - vivat an ille occidat, in dis est, Ov.: sa vie ou sa mort dépendent des dieux. [st1]16 [-] avec un infinitif - pouvoir.    - cernere erat, Virg.: on voyait (on pouvait voir). [st1]17 [-] latinismes remarquables    - bene est: cela va bien.    - est recte apud matrem, Cic.: chez ma mère, tout va bien (ma mère se porte bien).    - est ita (est vero): il en est ainsi, oui.    - esto (sit ita sane): eh bien, soit!    - id est (hoc est): à savoir, c'est-à-dire.    - quid hoc rei est?: qu'est-ce à dire?    - voir fore - esto. [ABCR]II - sum = eum; Enn. An. 98, cf. Fest. 298.
* * *
sum, esse, fui    - voir l'article sum de Gaffiot. [ABCR]I - sum, esse, fŭi:    - la conjugaison    - formes arch.: esum = sum, Varr. L. 9, 199 ; essis = es, Acc. d. Non. 200, 30; escit = erit, XII T. d. Gell. 20, 1, 25; Lucr. 1, 619; escunt = erunt, Cic. Leg. 2, 60 --- parf. fuvimus, Enn. d. Cic de Or. 3, 168; fuveit, Cil 1, 1051 --- subj. prés. siem, sies, siet, sient, Plaut. Amp. 57; 924; 58 ; Lucr. 3, 101; Plaut. Amp. 209; etc. ; fuam, fuas, fuat, fuant, Plaut. Bac. 156; Andr. Tr. 21; Plaut. Amp. 985; Bac. 1033; etc. --- part. prés. ens, employé par Caes. selon Prisc. 18, 75. [st1]1 [-] être, exister (il y a); vivre, durer; qqf. au parf. avoir vécu, n'être plus; être (avec attribut).    - si abest, nullus est, Plaut. Bacch. 2: séparé d'elle, il n'existe plus.    - nisi fuisset Archimedes, Cic.: sans Archimède (si Archimède n'avait pas existé).    - ergo Dama nusquam est! Hor.: Dama n'est donc plus!    - cogito, ergo sum: je pense, donc je suis.    - dum ero: tant que je vivrai.    - fuit Ilium, Virg.: c'en est fait de Troie (Troie a existé, Troie n'est plus).    - flumen est Arar, quod in Rhodanum influit, Caes. B. G. 1: il y a une rivière, la Saône, qui se jette dans le Rhône.    - est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6: il y a un lieu que les mortels appelaient Hespérie.    - homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt! Cic. Fam. 11: l'homme le plus pervers qui soit, qui ait existé ou qui puisse jamais être.    - Indus, qui est omnium fluminum maximus: l'Indus, qui est le plus grand de tous les fleuves.    - turpitudo pejus est quam dolor, Cic.: la honte est pire que la douleur. [st1]2 [-] avec datif - être à, appartenir à.    - est mihi liber: [un livre (quelconque) est à moi] = j'ai un livre.    - sunt nobis mitia poma, Virg.: nous avons des fruits délicieux.    - spes mihi erat: j'avais espoir.    - mihi nomen est Marcus (Marco): [un nom est à moi, Marc]= je m'appelle Marc.    - cui nomen Arethusa est, Cic.: (source) qui porte le nom d'Aréthuse.    - Scipio, cui post Africano fuit cognomen, Liv. 25: Scipion, qu'on surnomma plus tard l'Africain.    - paene tibi fuit Phronesium! Plaut.: Phronésion a failli être à toi ! [st1]3 [-] avec génitif - être (celui de...), être à, appartenir à; être du parti de.    - haec domus patris mei est: [cette maison est (la maison) de mon père] = cette maison est celle de mon père (cette maison est la propriété de mon père).    - hic liber Petri est: ce livre est à Pierre.    - omnia hostium erant: tout était aux mains des ennemis.    - totus Pompei erat: il était tout dévoué à Pompée.    - esse suarum rerum, Liv.: s'attacher à ses intérêts.    - meus, tuus, noster, vester au lieu du génitif.    - hic liber meus est: ce livre est le mien, ce livre est à moi.    - haec domus mea est: cette maison m'appartient.    - totus tuus ego sum: je suis tout entier à toi.    - divitiae meae sunt, tu es divitiarum, Sen.: les richesses m'appartiennent, et tu appartiens aux richesses.    - esse Romae partis, esse Philippi, Liv.: être du parti de Rome, être du côté de Philippe. [st1]4 [-] avec génitif - être le propre de, être le rôle de, être le devoir, le droit, le privilège, le caractère de..., être du domaine de, être du ressort de.    - regis est tueri cives: c'est le devoir d'un roi de protéger ses sujets.    - extremae dementiae est...: c'est le comble de la folie (de).    - meum, tuum... au lieu du génitif.    - meum est loqui: c'est à moi de parler. [st1]5 [-] avec double datif (datif d'intérêt et datif de destination): [être à qqn qui est destiné à...].    - voir la grammaire.    - hoc erit tibi dolori: **ce sera pour toi à douleur** = ce sera pour toi une cause de douleur.    - esse omnibus odio: être haï de tous.    - esse alicui dolori: être pour qqn une cause de chagrin.    - alicui esse impedimento, Cic.: être un obstacle pour qqn.    - quid tibi rei mecum est? Ter.: qu'ai-je à démêler avec toi? [st1]6 [-] avec génitif marquant la qualité ou la quantité.    - egregiae indolis est: il est d'un excellent caractère (il a un excellent caractère).    - nullius consilii sum: je suis un homme indécis.    - Sulla gentis patriciae nobilis fuit, Sall. J. 95: Sylla était de famille noble.    - somni brevissimi erat, Suet.: il dormait fort peu.    - res est magni laboris: la chose demande de grands efforts.    - classis erat centum navium: la flotte était de cent bateaux. [st1]7 [-] avec ablatif marquant la qualité.    - esse ingenio pravo, Sall.: avoir une âme perverse.    - esse bono animo, Cic.: avoir bon courage.    - esse magnā gloriā, Cic.: jouir d'une haute considération.    - tenuissimā valetudine esse, Caes.: être d'une santé très délicate.    - esse capite raso, Cic.: avoir la tête rasée.    - iracundiā summā esse: être très irrité. [st1]8 [-] être (dans un lieu), se trouver, séjourner, rester, demeurer; être (de telle ou telle manière); être (avec qqn, auprès de qqn); aller, arriver, venir.    - sum Romae: je suis à Rome.    - sum in foro: je suis au forum.    - quid fuit in illis litteris? Cic.: qu'y avait-il dans cette lettre?    - esse in publico: paraître en public.    - esse in laxa toga, Tib. 2: porter une toge flottante.    - esse in Tyriis, Ov.: avoir une robe de pourpre.    - esse in aere alieno: être endetté.    - esse in spe, Cic.: avoir de l'espoir.    - esse in nummis multis, Cic.: être très riche.    - esse in odio, Cic.: être haï.    - fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta longtemps avec moi.    - esse libenter cum aliquo, Cic.: voir qqn avec plaisir.    - qui ante fuerant ad Caesarem, Caes.: ceux qui d'abord étaient venus vers César.    - quo die in Tusculanum essem futurus, Cic.: le jour où je devais arriver à ma maison de Tusculum.    - fuisti apud Laecam illa nocte, Cic. Cat. 1: tu t'es rendu chez Léca cette nuit-là. [st1]9 [-] avec génitif de prix (qqf. avec ablatif de prix): être de (telle valeur), valoir coûter.    - magni (s.-ent. pretii) esse: coûter beaucoup.    - esse nihili: ne rien valoir.    - magni erunt mihi tuae litterae, Cic. Fam. 15: ta lettre sera d'un grand prix pour moi.    - mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic. Att. 12: ma conscience pour moi vaut plus que tous les discours.    - mille sestertiis esse: coûter mille sesterces.    - sextante sal et Romae et per totam Iialiam erat, Liv. 29: le sel coûtait un sextant à Rome comme dans l'Italie entière. [st1]10 [-] arriver, se produire, avoir lieu.    - quid tibi est? Ter.: qu'as-tu?    - (solis defectio) quae fuit regnante Romulo, Cic. Rep. 1: (éclipse) qui eut lieu sous le règne de Romulus.    - ut est: comme il arrive.    - est ut + subj. (est + inf.): il arrive que, il peut se faire que, on peut.    - futurum rati ut...: persuadés qu'il arriverait que...    - non est ut...: il n'est pas possible que...., il n'y a pas lieu de...    - est ut velis, Ter.: il se trouve que tu veux.    - quando fuit ut...? Cic.: quand est-il arrivé que...? quand a-t-on vu que...?    - quando fuit ut quod licet non liceret? Cic. Cael.: quand a-t-on vu que ce qui est permis aujourd'hui a cessé de l'être?    - in eo (res) est ut + subj.: les choses en sont au point que... (il va bientôt arriver que...).    - prope est ut...: il va bientôt arriver que...    - est (ita) ut dicis: c'est bien comme tu dis.    - id quod erat, Liv.: ce qui était vrai (c'est ce qui se passait).    - res erat eo loci, Cic.: l'affaire en était là. [st1]11 [-] avec adj. verbal au génitif - être de nature à, avoir pour but de, servir à, tendre à.    - esse conservandae libertatis, Sall.: avoir pour but le maintien de la liberté.    - esse dissolvendarum religionum, Liv.: être de nature à détruire le culte.    - quae res evertendae rei publicae solebant esse, Cic.: ces faits tendaient ordinairement à ruiner l'Etat. [st1]12 [-] avec datif de destination ou de but; avec ad + acc.    - esse solvendo aeri alieno: être en état de payer ses dettes, être solvable.    - non esse solvendo: ne pas être en mesure de payer ses dettes, être insolvable.    - esse vescendo: être bon à manger.    - esse oneri ferendo, Liv.: être capable de porter une charge.    - esse ad ornandum templum, Cic.: servir à la décoration du temple.    - esse ad aliquid: être utile à qqch, servir à qqch.    - esse ad alvum crudam, Cato. R. R. 125: être efficace pour les indigestions.    - esui potuique esse, Dig.: être bon à manger et à boire.    - esse argumento: être une preuve.    - esse probro, Cic.: être déshonorant.    - esse crimini, Cic.: être un grief. [st1]13 [-] avec une subordonnée (souvent avec verbe au subjonctif).    - sunt qui + subj.: il y a des gens qui ([des gens tels qu'ils]), il y a des gens pour, il y a des gens capables de.    - sunt qui sciant: il y a des gens qui savent.    - erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent, Caes. B. C. 2, 30: il y avait les avis de personnes qui pensaient qu'on devait assiéger le camp de Varus.    - erat nemo in quem ea suspicio conveniret, Cic.: il n'y avait personne sur qui pût se porter un tel soupçon.    - sunt qui + ind.: il y a des gens qui.    - sunt qui quod sentiunt non audent dicere, Cic.: il y a des gens qui n'osent pas dire ce qu'ils pensent.    - sunt quae omitti, Cic.: il y a des détails que j'ai oubliés.    - sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, Cic. Fin. 5: il y a des bêtes qui ont en elles quelque chose de semblable à la vertu.    - est ubi + subj.: il y a des cas où.    - erit ubi te ulciscar, Plaut.: je trouverai l'occasion de te punir.    - est quod: il y a une raison pour que, il y a lieu de.    - est quod succenset tibi, Ter.: il a des raisons d'être irrité contre toi.    - est quod referam ad consilium, Liv.: il faut que j'en réfère au conseil.    - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire.    - est quod differat, Cic.: il y a une différence.    - est quod gaudeas, Cic.: tu as raison de te réjouir.    - non est quod (non est cur, nihil est quod): il n'y a pas lieu de, il n'y a pas de raison de.    - quid est quod: quelle raison y a-t-il de...?    - quid erat quod querebatur? Cic.: quelle raison avait-il de se plaindre?    - quid erat quod querebatur? Cic.: pourquoi se plaignait-il? quelle raison y avait-il qui expliquât ses plaintes? [st1]14 [-] esse ab aliquo: être du côté de qqn, être de son parti, être pour quelqu'un.    - esse ab aliquo (esse pro aliquo): être partisan de qqn, être de l'avis de qqn.    - a Phaedro esse, Cic. Att. 16: être disciple de Phèdre.    - est a me hoc totum: tout cela est fait pour moi, tout cela est en ma faveur.    - vide ne hoc totum sit a me, Cic.: prends bien garde que tout cela ne soit en ma faveur?    - esne tu ab illo milite? Plaut.: es-tu esclave de ce soldat?    - erat ab Aristotele, Cic.: c'était un Aristotélicien. [st1]15 [-] reposer sur, dépendre de, être du ressort de.    - non est id in nobis: cela ne dépend pas de nous.    - omnis spes est in aliquo: tout l'espoir repose sur qqn.    - vivat an ille occidat, in dis est, Ov.: sa vie ou sa mort dépendent des dieux. [st1]16 [-] avec un infinitif - pouvoir.    - cernere erat, Virg.: on voyait (on pouvait voir). [st1]17 [-] latinismes remarquables    - bene est: cela va bien.    - est recte apud matrem, Cic.: chez ma mère, tout va bien (ma mère se porte bien).    - est ita (est vero): il en est ainsi, oui.    - esto (sit ita sane): eh bien, soit!    - id est (hoc est): à savoir, c'est-à-dire.    - quid hoc rei est?: qu'est-ce à dire?    - voir fore - esto. [ABCR]II - sum = eum; Enn. An. 98, cf. Fest. 298.
* * *

    Sum, es, est, Verbum substantiuum. Je suis, tu es, il est.

\

    Sum, Genitiuo iungitur. Terent. Non esse horum te arbitror. Je pense que tu n'appartiens en rien à ceulx ci.

\

    Est adolescens escae maxumae. Plaut. Il est grand mangeur.

\

    Magni sunt oneris: quicquid imponas, vehunt. Plaut. Ils portent grands faiz.

\

    Erit humanitatis vestrae, magnum eorum ciuium numerum calamitate prohibere. Cic. Ce sera à faire à vostre humanité de, etc.

\

    Est miserorum, vt maleuolentes sint, atque inuideant bonis. Plaut. Ils ont de coustume.

\

    Non est nostrum onus. Cic. Ce n'est pas nostre charge, Nous n'avons point charge de cela, Ce n'est pas à nous à faire.

\

    Nihil aeque dissoluendae religionis est, quam, etc. Liu. Il n'est chose qui corrompe tant la religion, que de, etc.

\

    Tanti eius apud se gratiam esse ostendit, vti et Reipublicae iniuriam, etc. Caes. Il monstra qu'il aimoit tant, et qu'il avoit tant de credit envers luy, que, etc.

\

    Nunc vos aestimate, facta an dicta pluris sint. Sallust. Lesquels sont plus à estimer les faicts ou les dicts.

\

    Argentum quanti est sumito. Terent. Autant qu'il vault.

\

    Quod mihi plurimi est. Cic. Laquelle chose je prise ou estime fort.

\

    Magni apud aliquem esse. Cic. Estre fort estimé d'aucun.

\

    Emere denario, quod sit mille denarium. Cic. Qui vault mille deniers.

\

    Quum in Sicilia sestertiis duobus tritici modius esset. Cic. Vallut.

\

    Bona Sexti Roscii quae sunt sexagies. Cic. Qui vallent.

\

    Ego sum domi meae. Cic. Je suis en ma maison.

\

    Sum, Datiuo etiam iungitur, et significat habeo. Virgil. Sunt mihi bis septem praestanti corpore Nymphae. J'ay.

\

    Est enim columbis ars, inter se blandiri. Plin. Elles ont cest art de, etc.

\

    - mihi tu iam Eras mortuus, quia non te visitaui. Plaut. Il me sembloit à veoir que tu estois desja mort.

\

    Duobus datiuis: Plaut. Est derisui omnibus. Chascun se mocque de luy.

\

    Desiderio esse. Seneca. Estre desiré et regretté.

\

    Esui potuique esse. Vlpia. Estre bon et ordonné pour boire et manger.

\

    Hae pecuniae tibi fraudi esse debent. Cic. Te doibvent tourner à dommage.

\

    Postrema tua pagina mihi magnae molestiae fuit. Cic. M'a fort fasché.

\

    Datiuo et ablatiuo: Plautus, Nihil me poenitet iam quanto sumptu fuerim tibi. Quelle despense je t'ay faicte.

\

    Si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus, allegarem ad te illos a quibus, etc. Cic. Si j'estoye moins familier et privé de toy, que de touts les tiens, etc.

\

    Est mihi melius. Cic. Je me porte mieulx.

\

    Bene est mihi. Terent. Je suis bien aise et sans fascherie.

\

    Amori esse, vel odio dicitur res aliqua. Cassius ad Ciceronem. Quand on l'aime, ou on la hait.

\

    Quibus occidi patrem Sexti Roscii bono fuit. Cic. Leur a esté prouffitable, Qui en ont amendé.

\

    Crimini esse alicui dicitur res aliqua. Cic. Quand on charge et accuse aucun de quelque cas, et luy met on sus.

\

    Tuam a me alienationem ad ciues impios tibi gloriae fore putauisti. Cic. Que cela te tourneroit à gloire, Qu'ils te loueroyent de ce.

\

    Ea ignominia accepta ad Patres inuidiae Menenio fuit. Liu. Menenius fut blasmé et hay des senateurs à cause de ce.

\

    Melli esse dicitur res aliqua. Horat. Qui plaist moult.

\

    Miraculo esse dicitur res aliqua. Plin. Quand on s'esmerveille de quelque chose.

\

    Odio esse. Caesar. Estre hay.

\

    Oneri ferendo esso. Liu. Estre suffisant pour porter quelque charge et fardeau.

\

    Praesidio esse alicui. Caesar. Luy aider et secourir.

\

    Quae signo sunt, omnia non mediocri quodam consilio naturam mundi administrari. Cic. Donnent à entendre.

\

    Radix et folium Indis est maximo pretio. Plin. Est fort estimé des Indes.

\

    Testimonio alicui esse. Plancus ad Ciceronem. Luy porter tesmoignage.

\

    Vitio esse. Ouid. Estre reputé à vice, ou pour vice.

\

    Quae ad bellum vsui erant. Caesar. Qui servoyent à la guerre.

\

    Ab aliquo esse. Cic. Estre de son parti, et luy faire sa cause bonne.

\

    Est ad lateris dolorem. Cato. Guarist du mal de costé, Guarist la douleur du costé.

\

    Ad vrbem esse. Cic. Estre en la ville.

\

    Ad eam partem quae est ad Herperiam. Caes. Qui est vers, ou Tend vers, etc.

\

    Apud aliquem esse. Terent. Estre chez aucun.

\

    Apud se esse. Terent. Estre chez soy.

\

    Apud herum recte erat. Cic. Tout le monde se portoit bien chez mon maistre.

\

    Apud matrem recte est. Cic. Ma mere se porte bien.

\

    In amore atque deliciis alicui esse. Cicero. Estre fort aimé d'aucun. Vide AMOR.

\

    Mihi erat in animo ire in Epirum. Cic. J'avoye en fantasie, J'avoye deliberé de, etc.

\

    In armis esse. Caes. Estre en armes.

\

    In bonis est. Cic. Il est aujourdhuy possesseur.

\

    Est in commemoratione omnibus omnium flagitiorum. Cic. Il n'est meschanceté qu'il ne face, et dequoy on ne parle.

\

    Cuius in ditione ac potestate sunt. Cic. Soubz la puissance duquel ils sont.

\

    In exemplis est. Plin. Il est escript és exemples anciennes.

\

    In expectando sunt. Gel. Ils attendent.

\

    In gratia esse cum aliquo. Cic. Estre aimé de luy, Estre en sa grace, et avoir credit envers luy.

\

    In incerto esse. Tacit. Estre incertain.

\

    Propter quam in summa infamia sum. Terent. J'ay mauvais bruit et diffame.

\

    In integro esse. Tacit. Estre en son entier.

\

    In meis intimis est. Cic. Il est de mes grands amis et familiers.

\

    Non poterimus vlla esse in inuidia spoliati opibus. Cic. Nous ne pourrons pas estre enviez.

\

    In legationibus esse. Liu. Aller aux embassades.

\

    In longum esse. Tacit. Durer long temps.

\

    Nunc vero mihi in mentem fuit. Plaut. Il m'en souvient à ceste heure.

\

    In metu esse. Terent. Avoir peur, Estre en crainte.

\

    In mora alicui esse. Terent. Le retarder.

\

    In noxia esse. Terent. Avoir failli, Estre en faulte.

\

    In aliquo numero atque honore esse. Caes. Estre aucunement estimé.

\

    In oculis hominibus esse. Cic. Estre aimé d'eulx.

\

    In opere esse. Caesar. Estre à la besongne.

\

    Sum in opinione. Quintil. J'ay opinion.

\

    In pabulo esse dicitur res aliqua. Plin. Qui est bonne à manger.

\

    In procuratione regni esse. Caesar. Avoir la charge et administration du Royaulme.

\

    Quomodo sine aculeo fuci nascantur, in quaestione est. Plin. On demande comment, C'est une question.

\

    Fuit illic in re praesenti. Plaut. Sur le lieu.

\

    In rem communem est. Plautus. C'est pour le prouffit de l'un et de l'autre.

\

    In ridiculo sumus ambo. Plaut. On se mocque de nous.

\

    In ea est sententia. Quintil. Il est de ceste opinion.

\

    In spe esse. Caesar. Estre fort esperé et attendu.

\

    In spe esse. Cic. Esperer.

\

    Multum sunt in venationibus. Caesar. Ils chassent fort souvent.

\

    In vsu esse. Plin. Estre en usage.

\

    Pro aliquo esse. Cic. Faire pour aucun.

\

    Pro meliore fuit. Tacit. Ce a esté pour le mieulx.

\

    Qua quisque sit lege, conditione, foedere, tenere debet. Cic. Quelles alliances et conditions un chascun d'eulx ha avec nous.

\

    Esse summo honore. Cic. Estre en grand honneur.

\

    Incredibili sum solicitudine de tua valetudine. Cicero. Je suis en merveilleux soulci comment tu te portes.

\

    Sum, saepe aduerbiis iungitur: Terent. Vbi illic dies est complures, accersi iubet. Apres qu'il fut là plusieurs jours.

\

    Sit vestra benignitas ad audiendum. Plautus. Plaise vous d'ouir, Rendez vous facile à nous vouloir escouter.

\

    Es, pro Sis. vt, Bono animo es. Plaut. Ayes bon courage.

\

    Moris est plerisque. Quintil. Plusieurs ont de coustume.

\

    Argentum quod daturus iam fui. Terent. Que je te vouloye bailler.

\

    Cuius a morte hic tertius et tricesimus est annus. Ci. Voyci la trentetroisieme annee qu'il est mort.

\

    Est iam annus vt repulsam tulit. Cic. Il y a ja un an que, etc.

\

    Horae duae fuerunt, Quintius ad vadimonium non venit. Cic. Deux heures se passerent.

\

    - estne ipsus, an non est? is est, Certe is est, is profecto. Plaut. Est ce luy, ou non?

\

    Est, responsiuum. Terent. Sed est Simo intus? D. est. Il y est.

\

    Est mihi iter in Lemnum. Terent. Mon chemin s'addresse à Lemnos.

\

    Est, in tertia tantum persona, Pro Conuenit. Valer. Maximus, Non est inter patrem et filium, vllius rei comparationem fieri. Il ne convient pas, Il n'affiert pas.

\

    Quem deprecari esset, quum omnes essent sordidati? Cic. Qui eust on peu prier, veu que, etc.

\

    - fuit quaedam anus Corinthia Hic. Terent. Il fut jadis une vieille.

\

    Est genus hominum qui, etc. Terent. Il est une maniere de gents qui, etc.

\

    Fuit quoddam tempus, quum in agris. Cic. Il a esté un temps que, etc. Un temps fut que, etc.

\

    Fuere qui e thuris arbore vtrunque nasci mentirentur. Plin. Il y en a eu aucuns qui, etc.

\

    Sunt qui volunt te conuentam. Plaut. Il y a quelques uns qui veulent parler à toy.

\

    Est quod visam domum. Plautus. J'ay un peu à faire à la maison.

\

    Est quod gaudeas, te in ista loca venisse, vbi aliquid sapere viderere. Cic. Tu has cause de te resjouir.

\

    Quid ego ex te audio? MEN. hoc quod res est. Plaut. Ce qui est vray.

\

    Erit vbi te vlciscar, si viuo. Plautus. Il viendra un temps que je me vengeray de toy.

\

    Est vbi profecto damnum praestet facere, quam lucrum. Plaut. Il advient aucunesfois qu'il, etc. ou Il y a des affaires esquels, etc.

\

    Est vero huic credendum Chreme. Terent. C'est bien un homme de croire, Dict par moquerie.

\

    - sin est vt velis Manere illam apud te, dos hic maneat Demipho. Terent. S'il est ainsi que, etc.

\

    Ero vt me voles. Plaut. Je feray ce que tu vouldras.

\

    Caetera quae eius loci esse videbuntur. Cic. Qui te sembleront estre propres pour le lieu, et y convenir.

\

    Vt in his locis potissimum sim. Cic. Que je m'arreste, ou demeure en ces lieux là.

\

    Nisi prius a vobis impetrabo, vt hic sitis hodie. Cic. Que vous demouriez ici.

\

    Non tam facile iis opitulari est. Cels. Il n'est pas possible de leur aider si facilement.

\

    Esto, istud curabo. Plaut. Prens qu'ainsi soit que tu dis, Pose le cas qu'ainsi soit.

\

    Esto barbari externique ritus inuenerint. Plin. Soit ainsi, Je suis content, Prenez que, etc.

\

    Verum esto, alio loco de aratorum animo et iniuriis videro. Cic. Soit ainsi.

\

    Quod si, vt es, cessabis, lacessam. Cic. Comme tu as accoustumé, Suyvant ton naturel.

\

    Saepe est, quibus in rebus alius ne iratus quidem est, Quum de eadem causa est iracundus factus inimicissimus. Terent. Il advient souvent.

Dictionarium latinogallicum > sum
3 prīmus

prīmus adj. sup. [PRO-], the first, first: Primus sentio mala nostra, T.: primae litterae: primus Graecae civitatis in Thraciam introiit, N.: primus de mille fuisses, O.— Plur m. as subst: in primis stetit, among the foremost, N.: in primis pugnantes, in the van, S.: Utque pedum primis infans vestigia plantis Institerat (i. e. ut primum), V.—In time or place, first, fore, foremost: in primā provinciā, at the entrance of the province: sol, i. e. the rising sun, V.—With quisque, the first possible, the very first: primo quoque tempore, at the very first opportunity: me tibi primum quidque concedente.—As subst n., sing. and plur, the first part, beginning: quod bellum, si prima satis prospera fuissent, L.: utinam a primo ita tibi esset visum, from the first: equites in primo late ire iubet, in the van, S.: qui numerus in primo viget, iacet in extremo, first part.—Fig., of rank or merit, first, chief, principal, excellent, eminent, distinguished, noble: evocat ad se Massiliā quindecim primos, Cs.: sui municipi facile primus: primis urbis placuisse, H.: iuvenum primi, V.: apud te primus, first in your favor, T.: otium atque divitiae, quae prima mortales putant, S.: primas partīs qui aget, plays the leading part, T.: si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit.— Plur f. as subst. (only acc; sc. partīs), the first rank, lead, highest place: actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, ascribed supreme importance: amoris erga me tibi primas defero, i. e. the first place among those who love me.—Plur. abl. as subst., in the phrases, in primis, cum primis, among the first, with the foremost, eminently, chiefly, especially, principally, particularly: vir fortis in primis: oppidum in primis Siciliae clarum: homo in primis improbissimus: in primis... deinde, in the first place, S.: homo cum primis locuples.
* * *
I
prima, primum ADJ

first, foremost/best, chief, principal; nearest/next

in primis -- especially
II
primi N M

chiefs (pl.), nobles

Latin-English dictionary > prīmus
4 prima

prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;
but primus is rarely used for prior,
Cic. Sest. 19, 44 al.).
I.
In gen.:
qui primus vulnus dicitur obligavisse,
Cic. N. D. 3, 22, 57:
primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,
Ter. Ad. 4, 2, 7:
verum primum: verum igitur et extremum,
Cic. Off. 3, 6, 27:
primae litterae,
id. Att. 9, 6, 5:
primus inter homines nobilissimos,
id. Sest. 3, 6:
primi ex omnibus philosophis,
id. Fin. 4, 7, 17:
primus Graeciae in Thraciam introiit,
Nep. Alcib. 7, 4:
primus de mille fuisses,
Ov. H. 17, 105:
in primis,
among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:
in primis stetit,
id. Epam. 10, 3:
in primis pugnantes,
Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:
primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),
Quint. 3, 1, 8.—
II.
In partic.
A.
In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:
in primā provinciā,
at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:
digitus,
the tip of the finger, Cat. 2, 3:
dentes,
the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:
ranis prima lingua cohaeret,
the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:
primā statim nocte,
at the beginning of the night, Col. 10, 190:
sol,
i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:
luna,
i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:
primo quoque tempore,
at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:
primo quoque die,
id. Phil. 8, 11, 33:
me tibi primum quidque concedente,
id. Ac. 2, 16, 49:
fluit voluptas et prima quaeque avolat,
id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:
quod bellum, si prima satis prospera fuissent,
Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:
prima consiliorum (for prima consilia),
Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:
multum improbiores sunt quam a primo credidi,
Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:
in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,
Cic. Or. 8, 26:
suam vim retinere a primo ad extremum,
id. Fin. 4, 13, 32:
hoc a primo cogitavit,
id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:
id a primo rectissime dicitur,
id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:
equites in primo late ire jubet,
in the van, Sall. J. 68, 4:
qui numerus in primo viget, jacet in extremo,
Cic. Or. 64, 215. —
B.
First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:
princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,
Caes. B. C. 1, 35:
sui municipii facile primus,
Cic. Rosc. Am. 6, 15:
homo,
id. Verr. 2, 4, 17, § 37:
primis urbis placuisse,
Hor. Ep. 1, 20, 23:
juvenum primi,
Verg. A. 9, 785:
est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,
Ter. Eun. 2, 2, 17:
quia sum apud te primus,
I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:
primus humani generis,
Sil. 17, 255:
urbem Italiae primam,
Petr. 116:
praedium,
Cato, R. R. 1:
suavia prima habere,
to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:
otium atque divitiae, quae prima mortales putant,
Sall. C. 36, 4:
cura,
a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:
peccatores, quorum primus ego sum,
Vulg. 1 Tim. 1, 15:
primas partes, or primas agere,
to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:
primas in causis agebat Hortensius,
Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:
actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,
Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:
amoris erga me tibi primas defero,
i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:
si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,
id. Div. in Caecil. 15, 49:
primas tenere,
to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:
homo domi suae cum primis locuples,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
in primis lautus eques,
Nep. Att. 13, 1:
oppidum in primis Siciliae clarum,
Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:
homo in primis improbissimus,
id. ib. 2, 3, 27, §
68: vir magnus in primis,
id. N. D. 1, 43, 120:
in primis hoc a se animadversum esse dicebat,
id. de Or. 3, 5, 17:
in primis nobis sermo de te fuit,
id. Att. 5, 1, 3:
in primis... dein,
first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
A.
prīmō, at first, at the beginning, first, firstly.
1.
In gen.:
aedes primo ruere rebamur,
Plaut. Am. 5, 1, 42:
neque credebam primo mihimet Sosiae,
id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:
primo non accredidit,
Nep. Dat. 3, 4:
Themistocles solus primo profectus est,
id. Them. 6, 5:
contemptus est primo a tyrannis,
id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
2.
With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:
primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,
Cic. Tusc. 3, 6, 13:
primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,
Sall. C. 10, 3:
primo... deinde... tum... tum,
Cic. Fin. 1, 16, 50:
primo... deinde,
Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:
primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,
Cels. 5, 26, 34:
primo... inde,... hinc,
Liv. 30, 11, 6:
haec primo paulatim crescere: post, etc.,
Sall. C. 10, 6:
dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,
Caes. B. G. 7, 15:
primo... postea... postremo, etc.,
Liv. 26, 39:
primo... mox,
id. 1, 50:
primo... mox deinde,
Just. 1, 3:
primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,
Sall. J. 111, 2:
neque illi credebam primo, nunc vero palam est,
Ter. Hec. 4, 4, 91.—
3.
(Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:
primo... iterum,
Liv. 2, 51:
primo... rursus,
Suet. Aug. 17:
primo... secundo,
Phaedr. 4, 10, 16.—
B.
prīmum, at first, first, in the first place, in the beginning (class.).
1.
In enumerations, with a foll. deinde, tum:
Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,
Caes. B. G. 1, 25:
primum... deinde... deinde,
Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:
primum... deinde... tum... postremo,
id. N. D. 2, 1, 3:
primum... deinde... praeterea... postremo,
id. Div. 2, 56, 116:
primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,
id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:
primum... secundo loco... deinde... tum,
id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:
primum... subinde,
Hor. Ep. 1, 8, 15:
primum... mox,
id. ib. 2, 2, 93.—
2.
Without other adverbs.
(α).
In gen.:
quaerenda pecunia primum est,
Hor. Ep. 1, 1, 53:
te Quicumque primum Produxit,
id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
(β).
Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:
primum omnium ego ipse vigilo,
Cic. Cat. 2, 9, 19.—
3.
With ut, ubi, simulac, cum.
(α).
Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:
ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,
Cic. Fam. 10, 13, 1:
ubi primum potuit, istum reliquit,
id. Verr. 2, 2, 20, § 48:
simul ac primum niti possunt, etc.,
id. N. D. 2, 48, 124:
tum affuerat, cum primum dati sunt judices,
id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
(β).
Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):
post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,
Ter. And. 5, 4, 33.—
(γ).
With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):
primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,
Plaut. Mil. 2, 3, 26:
omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,
id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:
primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,
id. Trin. 1, 2, 61.—
(δ).
With adv. or other expression of time, for the first time:
hodie primum ire in ganeum,
Plaut. As. 5, 2, 37:
quo die primum convocati su mus,
Cic. Phil. 5, 11, 30.—
* C.
prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
D.
prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

Lewis & Short latin dictionary > prima
5 primumdum

prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;
but primus is rarely used for prior,
Cic. Sest. 19, 44 al.).
I.
In gen.:
qui primus vulnus dicitur obligavisse,
Cic. N. D. 3, 22, 57:
primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,
Ter. Ad. 4, 2, 7:
verum primum: verum igitur et extremum,
Cic. Off. 3, 6, 27:
primae litterae,
id. Att. 9, 6, 5:
primus inter homines nobilissimos,
id. Sest. 3, 6:
primi ex omnibus philosophis,
id. Fin. 4, 7, 17:
primus Graeciae in Thraciam introiit,
Nep. Alcib. 7, 4:
primus de mille fuisses,
Ov. H. 17, 105:
in primis,
among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:
in primis stetit,
id. Epam. 10, 3:
in primis pugnantes,
Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:
primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),
Quint. 3, 1, 8.—
II.
In partic.
A.
In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:
in primā provinciā,
at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:
digitus,
the tip of the finger, Cat. 2, 3:
dentes,
the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:
ranis prima lingua cohaeret,
the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:
primā statim nocte,
at the beginning of the night, Col. 10, 190:
sol,
i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:
luna,
i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:
primo quoque tempore,
at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:
primo quoque die,
id. Phil. 8, 11, 33:
me tibi primum quidque concedente,
id. Ac. 2, 16, 49:
fluit voluptas et prima quaeque avolat,
id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:
quod bellum, si prima satis prospera fuissent,
Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:
prima consiliorum (for prima consilia),
Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:
multum improbiores sunt quam a primo credidi,
Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:
in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,
Cic. Or. 8, 26:
suam vim retinere a primo ad extremum,
id. Fin. 4, 13, 32:
hoc a primo cogitavit,
id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:
id a primo rectissime dicitur,
id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:
equites in primo late ire jubet,
in the van, Sall. J. 68, 4:
qui numerus in primo viget, jacet in extremo,
Cic. Or. 64, 215. —
B.
First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:
princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,
Caes. B. C. 1, 35:
sui municipii facile primus,
Cic. Rosc. Am. 6, 15:
homo,
id. Verr. 2, 4, 17, § 37:
primis urbis placuisse,
Hor. Ep. 1, 20, 23:
juvenum primi,
Verg. A. 9, 785:
est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,
Ter. Eun. 2, 2, 17:
quia sum apud te primus,
I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:
primus humani generis,
Sil. 17, 255:
urbem Italiae primam,
Petr. 116:
praedium,
Cato, R. R. 1:
suavia prima habere,
to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:
otium atque divitiae, quae prima mortales putant,
Sall. C. 36, 4:
cura,
a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:
peccatores, quorum primus ego sum,
Vulg. 1 Tim. 1, 15:
primas partes, or primas agere,
to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:
primas in causis agebat Hortensius,
Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:
actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,
Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:
amoris erga me tibi primas defero,
i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:
si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,
id. Div. in Caecil. 15, 49:
primas tenere,
to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:
homo domi suae cum primis locuples,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
in primis lautus eques,
Nep. Att. 13, 1:
oppidum in primis Siciliae clarum,
Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:
homo in primis improbissimus,
id. ib. 2, 3, 27, §
68: vir magnus in primis,
id. N. D. 1, 43, 120:
in primis hoc a se animadversum esse dicebat,
id. de Or. 3, 5, 17:
in primis nobis sermo de te fuit,
id. Att. 5, 1, 3:
in primis... dein,
first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
A.
prīmō, at first, at the beginning, first, firstly.
1.
In gen.:
aedes primo ruere rebamur,
Plaut. Am. 5, 1, 42:
neque credebam primo mihimet Sosiae,
id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:
primo non accredidit,
Nep. Dat. 3, 4:
Themistocles solus primo profectus est,
id. Them. 6, 5:
contemptus est primo a tyrannis,
id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
2.
With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:
primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,
Cic. Tusc. 3, 6, 13:
primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,
Sall. C. 10, 3:
primo... deinde... tum... tum,
Cic. Fin. 1, 16, 50:
primo... deinde,
Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:
primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,
Cels. 5, 26, 34:
primo... inde,... hinc,
Liv. 30, 11, 6:
haec primo paulatim crescere: post, etc.,
Sall. C. 10, 6:
dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,
Caes. B. G. 7, 15:
primo... postea... postremo, etc.,
Liv. 26, 39:
primo... mox,
id. 1, 50:
primo... mox deinde,
Just. 1, 3:
primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,
Sall. J. 111, 2:
neque illi credebam primo, nunc vero palam est,
Ter. Hec. 4, 4, 91.—
3.
(Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:
primo... iterum,
Liv. 2, 51:
primo... rursus,
Suet. Aug. 17:
primo... secundo,
Phaedr. 4, 10, 16.—
B.
prīmum, at first, first, in the first place, in the beginning (class.).
1.
In enumerations, with a foll. deinde, tum:
Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,
Caes. B. G. 1, 25:
primum... deinde... deinde,
Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:
primum... deinde... tum... postremo,
id. N. D. 2, 1, 3:
primum... deinde... praeterea... postremo,
id. Div. 2, 56, 116:
primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,
id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:
primum... secundo loco... deinde... tum,
id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:
primum... subinde,
Hor. Ep. 1, 8, 15:
primum... mox,
id. ib. 2, 2, 93.—
2.
Without other adverbs.
(α).
In gen.:
quaerenda pecunia primum est,
Hor. Ep. 1, 1, 53:
te Quicumque primum Produxit,
id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
(β).
Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:
primum omnium ego ipse vigilo,
Cic. Cat. 2, 9, 19.—
3.
With ut, ubi, simulac, cum.
(α).
Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:
ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,
Cic. Fam. 10, 13, 1:
ubi primum potuit, istum reliquit,
id. Verr. 2, 2, 20, § 48:
simul ac primum niti possunt, etc.,
id. N. D. 2, 48, 124:
tum affuerat, cum primum dati sunt judices,
id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
(β).
Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):
post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,
Ter. And. 5, 4, 33.—
(γ).
With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):
primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,
Plaut. Mil. 2, 3, 26:
omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,
id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:
primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,
id. Trin. 1, 2, 61.—
(δ).
With adv. or other expression of time, for the first time:
hodie primum ire in ganeum,
Plaut. As. 5, 2, 37:
quo die primum convocati su mus,
Cic. Phil. 5, 11, 30.—
* C.
prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
D.
prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

Lewis & Short latin dictionary > primumdum
6 primus

prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;
but primus is rarely used for prior,
Cic. Sest. 19, 44 al.).
I.
In gen.:
qui primus vulnus dicitur obligavisse,
Cic. N. D. 3, 22, 57:
primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,
Ter. Ad. 4, 2, 7:
verum primum: verum igitur et extremum,
Cic. Off. 3, 6, 27:
primae litterae,
id. Att. 9, 6, 5:
primus inter homines nobilissimos,
id. Sest. 3, 6:
primi ex omnibus philosophis,
id. Fin. 4, 7, 17:
primus Graeciae in Thraciam introiit,
Nep. Alcib. 7, 4:
primus de mille fuisses,
Ov. H. 17, 105:
in primis,
among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:
in primis stetit,
id. Epam. 10, 3:
in primis pugnantes,
Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:
primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),
Quint. 3, 1, 8.—
II.
In partic.
A.
In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:
in primā provinciā,
at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:
digitus,
the tip of the finger, Cat. 2, 3:
dentes,
the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:
ranis prima lingua cohaeret,
the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:
primā statim nocte,
at the beginning of the night, Col. 10, 190:
sol,
i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:
luna,
i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:
primo quoque tempore,
at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:
primo quoque die,
id. Phil. 8, 11, 33:
me tibi primum quidque concedente,
id. Ac. 2, 16, 49:
fluit voluptas et prima quaeque avolat,
id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:
quod bellum, si prima satis prospera fuissent,
Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:
prima consiliorum (for prima consilia),
Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:
multum improbiores sunt quam a primo credidi,
Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:
in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,
Cic. Or. 8, 26:
suam vim retinere a primo ad extremum,
id. Fin. 4, 13, 32:
hoc a primo cogitavit,
id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:
id a primo rectissime dicitur,
id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:
equites in primo late ire jubet,
in the van, Sall. J. 68, 4:
qui numerus in primo viget, jacet in extremo,
Cic. Or. 64, 215. —
B.
First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:
princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,
Caes. B. C. 1, 35:
sui municipii facile primus,
Cic. Rosc. Am. 6, 15:
homo,
id. Verr. 2, 4, 17, § 37:
primis urbis placuisse,
Hor. Ep. 1, 20, 23:
juvenum primi,
Verg. A. 9, 785:
est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,
Ter. Eun. 2, 2, 17:
quia sum apud te primus,
I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:
primus humani generis,
Sil. 17, 255:
urbem Italiae primam,
Petr. 116:
praedium,
Cato, R. R. 1:
suavia prima habere,
to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:
otium atque divitiae, quae prima mortales putant,
Sall. C. 36, 4:
cura,
a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:
peccatores, quorum primus ego sum,
Vulg. 1 Tim. 1, 15:
primas partes, or primas agere,
to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:
primas in causis agebat Hortensius,
Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:
actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,
Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:
amoris erga me tibi primas defero,
i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:
si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,
id. Div. in Caecil. 15, 49:
primas tenere,
to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:
homo domi suae cum primis locuples,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
in primis lautus eques,
Nep. Att. 13, 1:
oppidum in primis Siciliae clarum,
Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:
homo in primis improbissimus,
id. ib. 2, 3, 27, §
68: vir magnus in primis,
id. N. D. 1, 43, 120:
in primis hoc a se animadversum esse dicebat,
id. de Or. 3, 5, 17:
in primis nobis sermo de te fuit,
id. Att. 5, 1, 3:
in primis... dein,
first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
A.
prīmō, at first, at the beginning, first, firstly.
1.
In gen.:
aedes primo ruere rebamur,
Plaut. Am. 5, 1, 42:
neque credebam primo mihimet Sosiae,
id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:
primo non accredidit,
Nep. Dat. 3, 4:
Themistocles solus primo profectus est,
id. Them. 6, 5:
contemptus est primo a tyrannis,
id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
2.
With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:
primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,
Cic. Tusc. 3, 6, 13:
primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,
Sall. C. 10, 3:
primo... deinde... tum... tum,
Cic. Fin. 1, 16, 50:
primo... deinde,
Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:
primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,
Cels. 5, 26, 34:
primo... inde,... hinc,
Liv. 30, 11, 6:
haec primo paulatim crescere: post, etc.,
Sall. C. 10, 6:
dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,
Caes. B. G. 7, 15:
primo... postea... postremo, etc.,
Liv. 26, 39:
primo... mox,
id. 1, 50:
primo... mox deinde,
Just. 1, 3:
primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,
Sall. J. 111, 2:
neque illi credebam primo, nunc vero palam est,
Ter. Hec. 4, 4, 91.—
3.
(Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:
primo... iterum,
Liv. 2, 51:
primo... rursus,
Suet. Aug. 17:
primo... secundo,
Phaedr. 4, 10, 16.—
B.
prīmum, at first, first, in the first place, in the beginning (class.).
1.
In enumerations, with a foll. deinde, tum:
Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,
Caes. B. G. 1, 25:
primum... deinde... deinde,
Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:
primum... deinde... tum... postremo,
id. N. D. 2, 1, 3:
primum... deinde... praeterea... postremo,
id. Div. 2, 56, 116:
primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,
id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:
primum... secundo loco... deinde... tum,
id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:
primum... subinde,
Hor. Ep. 1, 8, 15:
primum... mox,
id. ib. 2, 2, 93.—
2.
Without other adverbs.
(α).
In gen.:
quaerenda pecunia primum est,
Hor. Ep. 1, 1, 53:
te Quicumque primum Produxit,
id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
(β).
Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:
primum omnium ego ipse vigilo,
Cic. Cat. 2, 9, 19.—
3.
With ut, ubi, simulac, cum.
(α).
Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:
ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,
Cic. Fam. 10, 13, 1:
ubi primum potuit, istum reliquit,
id. Verr. 2, 2, 20, § 48:
simul ac primum niti possunt, etc.,
id. N. D. 2, 48, 124:
tum affuerat, cum primum dati sunt judices,
id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
(β).
Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):
post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,
Ter. And. 5, 4, 33.—
(γ).
With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):
primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,
Plaut. Mil. 2, 3, 26:
omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,
id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:
primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,
id. Trin. 1, 2, 61.—
(δ).
With adv. or other expression of time, for the first time:
hodie primum ire in ganeum,
Plaut. As. 5, 2, 37:
quo die primum convocati su mus,
Cic. Phil. 5, 11, 30.—
* C.
prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
D.
prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

Lewis & Short latin dictionary > primus
7 tanti

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
I.
Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
1.
With [p. 1841] quantus:
nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,
Cic. Phil. 6, 7, 18:
quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,
id. Imp. Pomp. 11, 29:
est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,
id. ad Brut. 1, 9, 1:
tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,
Caes. B. G. 2, 11; cf.:
quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,
Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
2.
With ut.
a.
Denoting result or consequence; with subj.:
tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,
Caes. B G 4, 17:
non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 43, 125;
unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,
id. Rep. 1, 1, 1:
quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?
Curt. 4, 10, 29:
quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?
id. 6, 7, 30.—
b.
Denoting comparison:
tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,
Nep. Ages. 4, 2.—
3.
With rel. qui, etc.:
cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42, 65:
statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,
id. Sull. 2, 7:
nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,
id. Marcell. 3, 8.—
4.
Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:
tanta factis modo mira miris modis, etc.,
id. Cas. 3, 5, 5:
qui tantus natu deorum nescis nomina,
id. Bacch. 1, 2, 15:
neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,
id. Rep. 1, 3, 4:
tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:
ne tantae nationes conjugantur,
Caes. B. G. 3, 11:
onus,
id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:
non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,
id. de Or 2, 20, 84:
qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,
id. Rosc. Com. 8, 24:
tot tantaque vitia,
id. Verr 1, 16, 47:
quae faceres in hominem tantum et talem,
id. Fam. 13, 66, 1; cf.:
conservare urbes tantas atque tales,
id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:
tanta ista mala,
Sall. C. 40, 2;
Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,
Verg. G. 2, 154:
tantorum ingentia septem Terga boum,
id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:
sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,
six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,
sexcenta tanta,
id. Ps. 2, 2, 37:
tribus tantis illi minus redit quam obseveris,
three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:
jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,
such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:
si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,
Lact. 1, 3, 21.—
5.
With quam:
maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:
tantus ille ventorum,
Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
6.
Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):
cur tanto opere extimueras?
Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:
si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:
mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,
Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
B.
Transf., so many ( = tot; mostly poet.):
tantae Coëunt in proelia gentes,
Val. Fl. 5, 636:
lamentabile tantis urbibus,
Stat. Th. 11, 160:
legatum valet in tantos quanti inveniantur,
Dig. 30, 1, 65.— Sing.:
numquam tanto se vulture caelum Induit,
Luc. 7, 834. —
C.
Neutr. absol.
1.
tantum, so much, so many:
habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,
Cic. Rep. 1, 4, 7:
decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,
Plaut. Ep. 2, 3, 4:
iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,
Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:
eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,
Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):
cum tantum belli in manibus esset,
Liv. 4, 57, 1:
sed quid hic tantum hominum incedunt?
Plaut. Poen. 3, 3, 5:
tantum hostium intra muros est,
Liv. 3, 17, 4 et saep.:
sexies tantum, quam quantum satum sit,
Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:
etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):
tantum... dum,
Liv. 27, 42, 12; cf.:
tantum modo... dum,
Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
b.
In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:
vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,
Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
2.
Gen. (of price) tanti:
tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?
Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:
tanti est, quanti est fungus putidus,
it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:
frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:
ubi me dixero dare tanti,
Ter. Ad. 2, 1, 49:
graviter increpuit, tanti habitare censorem,
in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
b.
Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:
tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,
Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:
hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,
Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:
sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,
id. ib. 1, 9, 22:
etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,
id. Mil. 22, 58:
juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,
id. Att. 2, 13, 2:
cum dicturis tanti suae non sint (actiones),
Quint. 12, 8, 4:
sunt o! sunt jurgia tanti,
Ov. M. 2, 424 et saep.—
3.
Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:
quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,
Caes. B. G. 5, 45; cf.:
quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,
id. B. C. 1, 81:
tanto major vis, quanto recentior,
Plin. 9, 38, 62, § 133:
reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:
tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?
id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:
bis tanto pluris,
id. Men. 4, 3, 6:
ter tanto pejor,
id. Pers. 1, 3, 73:
multo tanto miserior,
id. Rud. 2, 6, 37:
si Cleomenes non tanto ante fugisset,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
post tanto,
Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:
tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:
doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,
Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:
tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,
Cat. 49, 6.—
b.
In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;
so too: tanto melior,
Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:
tanto hercle melior,
Ter. Heaut. 3, 2, 38:
tanto major! tanto augustior!
how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:
tanto nequior!
so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,
tanto miserior,
id. Stich. 5, 5, 8.—
4.
In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:
danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,
Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:
quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:
in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27.
II.
Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):
ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:
praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,
Caes. B. G. 6, 35:
tantum navium,
id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
A.
So much, so greatly, to such a degree, so:
tantum, quantum quis fuge,
as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:
de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,
Cic. Att. 12, 18, 1:
id tantum abest ab officio, ut, etc.,
so far, id. Off. 1, 14, 43:
rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,
Nep. Con. 4, 1:
tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,
Liv. 37, 39, 6:
tantumque ibi moratus, dum, etc.,
so long, id. 27, 42, 13:
tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,
Plaut. Men. prol. 16:
ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,
Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:
nullo tantum se Mysia cultu Jactat,
Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):
nec tantum dulcia, quantum Et liquida,
Verg. G. 4, 101:
juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,
Hor. S. 2, 5, 80:
tantum dissimilis,
id. ib. 2, 3, 313:
Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,
Vell. 2, 11, 1.—
B.
(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:
tantum monet, quantum intellegit,
only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:
tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,
Caes. B. G. 2, 8:
quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,
Cic. Off. 1, 4, 11:
Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,
id. Rep. 1, 10, 16:
nomen tantum virtutis usurpas,
id. Par. 2, 17:
dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,
id. Fl. 15, 34:
notus mihi nomine tantum,
Hor. S. 1, 9, 3:
apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,
Quint. 11, 1, 7; so,
non tantum... sed,
id. 9, 3, 28:
nec tantum... sed (etiam),
id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;
once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:
unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:
unum defuisse tantum superbiae,
Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
b.
Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;
whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,
Cic. Rep. 6, 22, 24:
ut tantummodo per stirpes alantur suas,
id. N. D. 2, 32, 81:
cum tantummodo potestatem gustandi feceris,
id. Rep. 2, 28, 51:
omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,
id. ib. 4, 6, 6:
pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),
Caes. B. C. 1, 62:
velis tantummodo,
you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:
unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,
Suet. Tib. 11 et saep.:
neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,
Cic. de Or. 3, 14, 52:
neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,
Liv. 9, 37, 2:
Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,
id. 21, 32, 4; so,
non tantummodo... sed etiam,
Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:
non tantummodo... sed... quoque,
Vell. 2, 110, 5:
non tantummodo... verum etiam,
Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:
rem atrocem nec tantum epistulā dignam,
Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
2.
Particular phrases.
a.
Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):
cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,
Liv. 5, 7, 2:
tantum non jam captam Lacedaemonem esse,
id. 34, 40, 5:
tantum non ad portam bellum esse,
id. 25, 15, 1:
videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,
id. 37, 29, 9:
cum hostes tantum non arcessierint,
id. 4, 2, 12 Drak.:
tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,
Suet. Tib. 11:
tantum non statim a funere,
id. ib. 52:
tantum non summam malorum suorum professus est,
id. ib. 66:
tantum non in ipso ejus consulatu,
id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:
tantum non cunctandum neque cessandum esse,
only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:
dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,
id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:
ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,
Quint. 6, 2, 4.—
b.
Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):
tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,
Cic. Fam. 7, 23, 1:
tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,
Vell. 2, 117, 1:
haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,
Cic. Att. 15, 13, 7:
navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,
Suet. Aug. 98:
natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,
id. Ner. 6:
tantum quod pueritiam egresso,
id. Aug. 63:
dentem tantum quod exemptum,
id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):
tantum alone = tantum quod,
Verg. E. 6, 16. —
c.
Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:
tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,
Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

Lewis & Short latin dictionary > tanti
8 tanto

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
I.
Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
1.
With [p. 1841] quantus:
nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,
Cic. Phil. 6, 7, 18:
quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,
id. Imp. Pomp. 11, 29:
est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,
id. ad Brut. 1, 9, 1:
tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,
Caes. B. G. 2, 11; cf.:
quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,
Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
2.
With ut.
a.
Denoting result or consequence; with subj.:
tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,
Caes. B G 4, 17:
non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 43, 125;
unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,
id. Rep. 1, 1, 1:
quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?
Curt. 4, 10, 29:
quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?
id. 6, 7, 30.—
b.
Denoting comparison:
tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,
Nep. Ages. 4, 2.—
3.
With rel. qui, etc.:
cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42, 65:
statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,
id. Sull. 2, 7:
nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,
id. Marcell. 3, 8.—
4.
Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:
tanta factis modo mira miris modis, etc.,
id. Cas. 3, 5, 5:
qui tantus natu deorum nescis nomina,
id. Bacch. 1, 2, 15:
neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,
id. Rep. 1, 3, 4:
tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:
ne tantae nationes conjugantur,
Caes. B. G. 3, 11:
onus,
id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:
non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,
id. de Or 2, 20, 84:
qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,
id. Rosc. Com. 8, 24:
tot tantaque vitia,
id. Verr 1, 16, 47:
quae faceres in hominem tantum et talem,
id. Fam. 13, 66, 1; cf.:
conservare urbes tantas atque tales,
id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:
tanta ista mala,
Sall. C. 40, 2;
Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,
Verg. G. 2, 154:
tantorum ingentia septem Terga boum,
id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:
sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,
six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,
sexcenta tanta,
id. Ps. 2, 2, 37:
tribus tantis illi minus redit quam obseveris,
three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:
jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,
such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:
si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,
Lact. 1, 3, 21.—
5.
With quam:
maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:
tantus ille ventorum,
Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
6.
Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):
cur tanto opere extimueras?
Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:
si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:
mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,
Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
B.
Transf., so many ( = tot; mostly poet.):
tantae Coëunt in proelia gentes,
Val. Fl. 5, 636:
lamentabile tantis urbibus,
Stat. Th. 11, 160:
legatum valet in tantos quanti inveniantur,
Dig. 30, 1, 65.— Sing.:
numquam tanto se vulture caelum Induit,
Luc. 7, 834. —
C.
Neutr. absol.
1.
tantum, so much, so many:
habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,
Cic. Rep. 1, 4, 7:
decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,
Plaut. Ep. 2, 3, 4:
iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,
Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:
eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,
Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):
cum tantum belli in manibus esset,
Liv. 4, 57, 1:
sed quid hic tantum hominum incedunt?
Plaut. Poen. 3, 3, 5:
tantum hostium intra muros est,
Liv. 3, 17, 4 et saep.:
sexies tantum, quam quantum satum sit,
Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:
etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):
tantum... dum,
Liv. 27, 42, 12; cf.:
tantum modo... dum,
Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
b.
In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:
vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,
Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
2.
Gen. (of price) tanti:
tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?
Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:
tanti est, quanti est fungus putidus,
it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:
frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:
ubi me dixero dare tanti,
Ter. Ad. 2, 1, 49:
graviter increpuit, tanti habitare censorem,
in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
b.
Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:
tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,
Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:
hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,
Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:
sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,
id. ib. 1, 9, 22:
etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,
id. Mil. 22, 58:
juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,
id. Att. 2, 13, 2:
cum dicturis tanti suae non sint (actiones),
Quint. 12, 8, 4:
sunt o! sunt jurgia tanti,
Ov. M. 2, 424 et saep.—
3.
Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:
quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,
Caes. B. G. 5, 45; cf.:
quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,
id. B. C. 1, 81:
tanto major vis, quanto recentior,
Plin. 9, 38, 62, § 133:
reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:
tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?
id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:
bis tanto pluris,
id. Men. 4, 3, 6:
ter tanto pejor,
id. Pers. 1, 3, 73:
multo tanto miserior,
id. Rud. 2, 6, 37:
si Cleomenes non tanto ante fugisset,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
post tanto,
Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:
tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:
doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,
Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:
tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,
Cat. 49, 6.—
b.
In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;
so too: tanto melior,
Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:
tanto hercle melior,
Ter. Heaut. 3, 2, 38:
tanto major! tanto augustior!
how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:
tanto nequior!
so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,
tanto miserior,
id. Stich. 5, 5, 8.—
4.
In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:
danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,
Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:
quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:
in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27.
II.
Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):
ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:
praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,
Caes. B. G. 6, 35:
tantum navium,
id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
A.
So much, so greatly, to such a degree, so:
tantum, quantum quis fuge,
as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:
de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,
Cic. Att. 12, 18, 1:
id tantum abest ab officio, ut, etc.,
so far, id. Off. 1, 14, 43:
rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,
Nep. Con. 4, 1:
tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,
Liv. 37, 39, 6:
tantumque ibi moratus, dum, etc.,
so long, id. 27, 42, 13:
tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,
Plaut. Men. prol. 16:
ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,
Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:
nullo tantum se Mysia cultu Jactat,
Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):
nec tantum dulcia, quantum Et liquida,
Verg. G. 4, 101:
juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,
Hor. S. 2, 5, 80:
tantum dissimilis,
id. ib. 2, 3, 313:
Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,
Vell. 2, 11, 1.—
B.
(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:
tantum monet, quantum intellegit,
only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:
tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,
Caes. B. G. 2, 8:
quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,
Cic. Off. 1, 4, 11:
Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,
id. Rep. 1, 10, 16:
nomen tantum virtutis usurpas,
id. Par. 2, 17:
dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,
id. Fl. 15, 34:
notus mihi nomine tantum,
Hor. S. 1, 9, 3:
apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,
Quint. 11, 1, 7; so,
non tantum... sed,
id. 9, 3, 28:
nec tantum... sed (etiam),
id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;
once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:
unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:
unum defuisse tantum superbiae,
Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
b.
Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;
whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,
Cic. Rep. 6, 22, 24:
ut tantummodo per stirpes alantur suas,
id. N. D. 2, 32, 81:
cum tantummodo potestatem gustandi feceris,
id. Rep. 2, 28, 51:
omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,
id. ib. 4, 6, 6:
pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),
Caes. B. C. 1, 62:
velis tantummodo,
you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:
unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,
Suet. Tib. 11 et saep.:
neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,
Cic. de Or. 3, 14, 52:
neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,
Liv. 9, 37, 2:
Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,
id. 21, 32, 4; so,
non tantummodo... sed etiam,
Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:
non tantummodo... sed... quoque,
Vell. 2, 110, 5:
non tantummodo... verum etiam,
Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:
rem atrocem nec tantum epistulā dignam,
Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
2.
Particular phrases.
a.
Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):
cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,
Liv. 5, 7, 2:
tantum non jam captam Lacedaemonem esse,
id. 34, 40, 5:
tantum non ad portam bellum esse,
id. 25, 15, 1:
videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,
id. 37, 29, 9:
cum hostes tantum non arcessierint,
id. 4, 2, 12 Drak.:
tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,
Suet. Tib. 11:
tantum non statim a funere,
id. ib. 52:
tantum non summam malorum suorum professus est,
id. ib. 66:
tantum non in ipso ejus consulatu,
id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:
tantum non cunctandum neque cessandum esse,
only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:
dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,
id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:
ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,
Quint. 6, 2, 4.—
b.
Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):
tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,
Cic. Fam. 7, 23, 1:
tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,
Vell. 2, 117, 1:
haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,
Cic. Att. 15, 13, 7:
navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,
Suet. Aug. 98:
natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,
id. Ner. 6:
tantum quod pueritiam egresso,
id. Aug. 63:
dentem tantum quod exemptum,
id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):
tantum alone = tantum quod,
Verg. E. 6, 16. —
c.
Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:
tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,
Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

Lewis & Short latin dictionary > tanto
9 tanto opere

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
I.
Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
1.
With [p. 1841] quantus:
nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,
Cic. Phil. 6, 7, 18:
quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,
id. Imp. Pomp. 11, 29:
est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,
id. ad Brut. 1, 9, 1:
tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,
Caes. B. G. 2, 11; cf.:
quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,
Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
2.
With ut.
a.
Denoting result or consequence; with subj.:
tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,
Caes. B G 4, 17:
non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 43, 125;
unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,
id. Rep. 1, 1, 1:
quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?
Curt. 4, 10, 29:
quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?
id. 6, 7, 30.—
b.
Denoting comparison:
tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,
Nep. Ages. 4, 2.—
3.
With rel. qui, etc.:
cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42, 65:
statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,
id. Sull. 2, 7:
nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,
id. Marcell. 3, 8.—
4.
Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:
tanta factis modo mira miris modis, etc.,
id. Cas. 3, 5, 5:
qui tantus natu deorum nescis nomina,
id. Bacch. 1, 2, 15:
neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,
id. Rep. 1, 3, 4:
tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:
ne tantae nationes conjugantur,
Caes. B. G. 3, 11:
onus,
id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:
non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,
id. de Or 2, 20, 84:
qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,
id. Rosc. Com. 8, 24:
tot tantaque vitia,
id. Verr 1, 16, 47:
quae faceres in hominem tantum et talem,
id. Fam. 13, 66, 1; cf.:
conservare urbes tantas atque tales,
id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:
tanta ista mala,
Sall. C. 40, 2;
Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,
Verg. G. 2, 154:
tantorum ingentia septem Terga boum,
id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:
sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,
six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,
sexcenta tanta,
id. Ps. 2, 2, 37:
tribus tantis illi minus redit quam obseveris,
three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:
jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,
such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:
si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,
Lact. 1, 3, 21.—
5.
With quam:
maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:
tantus ille ventorum,
Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
6.
Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):
cur tanto opere extimueras?
Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:
si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:
mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,
Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
B.
Transf., so many ( = tot; mostly poet.):
tantae Coëunt in proelia gentes,
Val. Fl. 5, 636:
lamentabile tantis urbibus,
Stat. Th. 11, 160:
legatum valet in tantos quanti inveniantur,
Dig. 30, 1, 65.— Sing.:
numquam tanto se vulture caelum Induit,
Luc. 7, 834. —
C.
Neutr. absol.
1.
tantum, so much, so many:
habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,
Cic. Rep. 1, 4, 7:
decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,
Plaut. Ep. 2, 3, 4:
iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,
Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:
eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,
Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):
cum tantum belli in manibus esset,
Liv. 4, 57, 1:
sed quid hic tantum hominum incedunt?
Plaut. Poen. 3, 3, 5:
tantum hostium intra muros est,
Liv. 3, 17, 4 et saep.:
sexies tantum, quam quantum satum sit,
Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:
etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):
tantum... dum,
Liv. 27, 42, 12; cf.:
tantum modo... dum,
Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
b.
In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:
vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,
Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
2.
Gen. (of price) tanti:
tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?
Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:
tanti est, quanti est fungus putidus,
it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:
frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:
ubi me dixero dare tanti,
Ter. Ad. 2, 1, 49:
graviter increpuit, tanti habitare censorem,
in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
b.
Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:
tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,
Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:
hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,
Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:
sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,
id. ib. 1, 9, 22:
etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,
id. Mil. 22, 58:
juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,
id. Att. 2, 13, 2:
cum dicturis tanti suae non sint (actiones),
Quint. 12, 8, 4:
sunt o! sunt jurgia tanti,
Ov. M. 2, 424 et saep.—
3.
Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:
quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,
Caes. B. G. 5, 45; cf.:
quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,
id. B. C. 1, 81:
tanto major vis, quanto recentior,
Plin. 9, 38, 62, § 133:
reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:
tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?
id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:
bis tanto pluris,
id. Men. 4, 3, 6:
ter tanto pejor,
id. Pers. 1, 3, 73:
multo tanto miserior,
id. Rud. 2, 6, 37:
si Cleomenes non tanto ante fugisset,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
post tanto,
Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:
tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:
doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,
Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:
tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,
Cat. 49, 6.—
b.
In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;
so too: tanto melior,
Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:
tanto hercle melior,
Ter. Heaut. 3, 2, 38:
tanto major! tanto augustior!
how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:
tanto nequior!
so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,
tanto miserior,
id. Stich. 5, 5, 8.—
4.
In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:
danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,
Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:
quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:
in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27.
II.
Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):
ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:
praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,
Caes. B. G. 6, 35:
tantum navium,
id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
A.
So much, so greatly, to such a degree, so:
tantum, quantum quis fuge,
as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:
de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,
Cic. Att. 12, 18, 1:
id tantum abest ab officio, ut, etc.,
so far, id. Off. 1, 14, 43:
rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,
Nep. Con. 4, 1:
tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,
Liv. 37, 39, 6:
tantumque ibi moratus, dum, etc.,
so long, id. 27, 42, 13:
tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,
Plaut. Men. prol. 16:
ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,
Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:
nullo tantum se Mysia cultu Jactat,
Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):
nec tantum dulcia, quantum Et liquida,
Verg. G. 4, 101:
juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,
Hor. S. 2, 5, 80:
tantum dissimilis,
id. ib. 2, 3, 313:
Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,
Vell. 2, 11, 1.—
B.
(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:
tantum monet, quantum intellegit,
only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:
tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,
Caes. B. G. 2, 8:
quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,
Cic. Off. 1, 4, 11:
Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,
id. Rep. 1, 10, 16:
nomen tantum virtutis usurpas,
id. Par. 2, 17:
dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,
id. Fl. 15, 34:
notus mihi nomine tantum,
Hor. S. 1, 9, 3:
apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,
Quint. 11, 1, 7; so,
non tantum... sed,
id. 9, 3, 28:
nec tantum... sed (etiam),
id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;
once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:
unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:
unum defuisse tantum superbiae,
Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
b.
Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;
whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,
Cic. Rep. 6, 22, 24:
ut tantummodo per stirpes alantur suas,
id. N. D. 2, 32, 81:
cum tantummodo potestatem gustandi feceris,
id. Rep. 2, 28, 51:
omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,
id. ib. 4, 6, 6:
pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),
Caes. B. C. 1, 62:
velis tantummodo,
you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:
unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,
Suet. Tib. 11 et saep.:
neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,
Cic. de Or. 3, 14, 52:
neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,
Liv. 9, 37, 2:
Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,
id. 21, 32, 4; so,
non tantummodo... sed etiam,
Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:
non tantummodo... sed... quoque,
Vell. 2, 110, 5:
non tantummodo... verum etiam,
Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:
rem atrocem nec tantum epistulā dignam,
Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
2.
Particular phrases.
a.
Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):
cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,
Liv. 5, 7, 2:
tantum non jam captam Lacedaemonem esse,
id. 34, 40, 5:
tantum non ad portam bellum esse,
id. 25, 15, 1:
videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,
id. 37, 29, 9:
cum hostes tantum non arcessierint,
id. 4, 2, 12 Drak.:
tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,
Suet. Tib. 11:
tantum non statim a funere,
id. ib. 52:
tantum non summam malorum suorum professus est,
id. ib. 66:
tantum non in ipso ejus consulatu,
id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:
tantum non cunctandum neque cessandum esse,
only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:
dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,
id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:
ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,
Quint. 6, 2, 4.—
b.
Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):
tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,
Cic. Fam. 7, 23, 1:
tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,
Vell. 2, 117, 1:
haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,
Cic. Att. 15, 13, 7:
navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,
Suet. Aug. 98:
natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,
id. Ner. 6:
tantum quod pueritiam egresso,
id. Aug. 63:
dentem tantum quod exemptum,
id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):
tantum alone = tantum quod,
Verg. E. 6, 16. —
c.
Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:
tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,
Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

Lewis & Short latin dictionary > tanto opere
10 tantus

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
I.
Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
1.
With [p. 1841] quantus:
nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,
Cic. Phil. 6, 7, 18:
quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,
id. Imp. Pomp. 11, 29:
est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,
id. ad Brut. 1, 9, 1:
tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,
Caes. B. G. 2, 11; cf.:
quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,
Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
2.
With ut.
a.
Denoting result or consequence; with subj.:
tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,
Caes. B G 4, 17:
non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,
Cic. Rosc. Am. 43, 125;
unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,
id. Rep. 1, 1, 1:
quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?
Curt. 4, 10, 29:
quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?
id. 6, 7, 30.—
b.
Denoting comparison:
tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,
Nep. Ages. 4, 2.—
3.
With rel. qui, etc.:
cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 42, 65:
statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,
id. Sull. 2, 7:
nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,
id. Marcell. 3, 8.—
4.
Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:
tanta factis modo mira miris modis, etc.,
id. Cas. 3, 5, 5:
qui tantus natu deorum nescis nomina,
id. Bacch. 1, 2, 15:
neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,
id. Rep. 1, 3, 4:
tantilla tanta verba funditat,
Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:
ne tantae nationes conjugantur,
Caes. B. G. 3, 11:
onus,
id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:
non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,
id. de Or 2, 20, 84:
qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,
id. Rosc. Com. 8, 24:
tot tantaque vitia,
id. Verr 1, 16, 47:
quae faceres in hominem tantum et talem,
id. Fam. 13, 66, 1; cf.:
conservare urbes tantas atque tales,
id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:
tanta ista mala,
Sall. C. 40, 2;
Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,
Verg. G. 2, 154:
tantorum ingentia septem Terga boum,
id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:
sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,
six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,
sexcenta tanta,
id. Ps. 2, 2, 37:
tribus tantis illi minus redit quam obseveris,
three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:
jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,
such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:
si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,
Lact. 1, 3, 21.—
5.
With quam:
maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:
tantus ille ventorum,
Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
6.
Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):
cur tanto opere extimueras?
Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:
si studia Graecorum vos tanto opere delectant,
Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:
mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,
Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
B.
Transf., so many ( = tot; mostly poet.):
tantae Coëunt in proelia gentes,
Val. Fl. 5, 636:
lamentabile tantis urbibus,
Stat. Th. 11, 160:
legatum valet in tantos quanti inveniantur,
Dig. 30, 1, 65.— Sing.:
numquam tanto se vulture caelum Induit,
Luc. 7, 834. —
C.
Neutr. absol.
1.
tantum, so much, so many:
habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,
Cic. Rep. 1, 4, 7:
decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,
Plaut. Ep. 2, 3, 4:
iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,
Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:
eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,
Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):
cum tantum belli in manibus esset,
Liv. 4, 57, 1:
sed quid hic tantum hominum incedunt?
Plaut. Poen. 3, 3, 5:
tantum hostium intra muros est,
Liv. 3, 17, 4 et saep.:
sexies tantum, quam quantum satum sit,
Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:
etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):
tantum... dum,
Liv. 27, 42, 12; cf.:
tantum modo... dum,
Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
b.
In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:
vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,
Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
2.
Gen. (of price) tanti:
tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?
Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:
tanti est, quanti est fungus putidus,
it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:
frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,
Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:
ubi me dixero dare tanti,
Ter. Ad. 2, 1, 49:
graviter increpuit, tanti habitare censorem,
in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
b.
Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:
tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,
Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:
hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,
Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:
sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,
id. ib. 1, 9, 22:
etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,
id. Mil. 22, 58:
juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,
id. Att. 2, 13, 2:
cum dicturis tanti suae non sint (actiones),
Quint. 12, 8, 4:
sunt o! sunt jurgia tanti,
Ov. M. 2, 424 et saep.—
3.
Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:
quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,
Caes. B. G. 5, 45; cf.:
quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,
id. B. C. 1, 81:
tanto major vis, quanto recentior,
Plin. 9, 38, 62, § 133:
reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:
tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?
id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:
bis tanto pluris,
id. Men. 4, 3, 6:
ter tanto pejor,
id. Pers. 1, 3, 73:
multo tanto miserior,
id. Rud. 2, 6, 37:
si Cleomenes non tanto ante fugisset,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:
post tanto,
Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:
tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,
Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:
doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,
Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:
tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,
Cat. 49, 6.—
b.
In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;
so too: tanto melior,
Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:
tanto hercle melior,
Ter. Heaut. 3, 2, 38:
tanto major! tanto augustior!
how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:
tanto nequior!
so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,
tanto miserior,
id. Stich. 5, 5, 8.—
4.
In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:
danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,
Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:
quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,
Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:
in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,
Liv. 22, 27.
II.
Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):
ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:
praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,
Caes. B. G. 6, 35:
tantum navium,
id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
A.
So much, so greatly, to such a degree, so:
tantum, quantum quis fuge,
as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:
de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,
Cic. Att. 12, 18, 1:
id tantum abest ab officio, ut, etc.,
so far, id. Off. 1, 14, 43:
rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,
Nep. Con. 4, 1:
tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,
Liv. 37, 39, 6:
tantumque ibi moratus, dum, etc.,
so long, id. 27, 42, 13:
tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,
Plaut. Men. prol. 16:
ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,
Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:
nullo tantum se Mysia cultu Jactat,
Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):
nec tantum dulcia, quantum Et liquida,
Verg. G. 4, 101:
juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,
Hor. S. 2, 5, 80:
tantum dissimilis,
id. ib. 2, 3, 313:
Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,
Vell. 2, 11, 1.—
B.
(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:
tantum monet, quantum intellegit,
only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:
tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,
Caes. B. G. 2, 8:
quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,
Cic. Off. 1, 4, 11:
Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,
id. Rep. 1, 10, 16:
nomen tantum virtutis usurpas,
id. Par. 2, 17:
dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,
id. Fl. 15, 34:
notus mihi nomine tantum,
Hor. S. 1, 9, 3:
apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,
Quint. 11, 1, 7; so,
non tantum... sed,
id. 9, 3, 28:
nec tantum... sed (etiam),
id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;
once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:
unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:
unum defuisse tantum superbiae,
Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
b.
Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;
whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,
Cic. Rep. 6, 22, 24:
ut tantummodo per stirpes alantur suas,
id. N. D. 2, 32, 81:
cum tantummodo potestatem gustandi feceris,
id. Rep. 2, 28, 51:
omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,
id. ib. 4, 6, 6:
pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),
Caes. B. C. 1, 62:
velis tantummodo,
you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:
unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,
Suet. Tib. 11 et saep.:
neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,
Cic. de Or. 3, 14, 52:
neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,
Liv. 9, 37, 2:
Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,
id. 21, 32, 4; so,
non tantummodo... sed etiam,
Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:
non tantummodo... sed... quoque,
Vell. 2, 110, 5:
non tantummodo... verum etiam,
Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:
rem atrocem nec tantum epistulā dignam,
Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
2.
Particular phrases.
a.
Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):
cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,
Liv. 5, 7, 2:
tantum non jam captam Lacedaemonem esse,
id. 34, 40, 5:
tantum non ad portam bellum esse,
id. 25, 15, 1:
videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,
id. 37, 29, 9:
cum hostes tantum non arcessierint,
id. 4, 2, 12 Drak.:
tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,
Suet. Tib. 11:
tantum non statim a funere,
id. ib. 52:
tantum non summam malorum suorum professus est,
id. ib. 66:
tantum non in ipso ejus consulatu,
id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:
tantum non cunctandum neque cessandum esse,
only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:
dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,
id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:
ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,
Quint. 6, 2, 4.—
b.
Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):
tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,
Cic. Fam. 7, 23, 1:
tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,
Vell. 2, 117, 1:
haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,
Cic. Att. 15, 13, 7:
navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,
Suet. Aug. 98:
natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,
id. Ner. 6:
tantum quod pueritiam egresso,
id. Aug. 63:
dentem tantum quod exemptum,
id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):
tantum alone = tantum quod,
Verg. E. 6, 16. —
c.
Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:
tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,
Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

Lewis & Short latin dictionary > tantus

См. также в других словарях:

Excellent ring — In mathematics, in the fields of commutative algebra and algebraic geometry, an excellent ring is a Noetherian commutative ring with many of the good properties of complete local rings. This class of rings was defined by Alexander Grothendieck… … Wikipedia
Bill & Ted's Excellent Video Game Adventure — Infobox VG title = Bill Ted s Excellent Video Game Adventure developer = Rocket Science Productions publisher = LJN, Ltd. designer = Rocket Science Productions engine = released = flagicon|USA start date|1991|08| genre = Action modes = Single… … Wikipedia
Kim Possible (character) — Superherobox| caption = comic color =background:#c0c0c0 character name = Kim Possible full name = Kimberly Ann Possible publisher = Disney Channel debut = Crush portrayer = Christy Carlson Romano age = 15 17 creators = Mark McCorkle Bob Schooley… … Wikipedia
Potentially all pairwise rankings of all possible alternatives — (PAPRIKA) is a method for multi criteria decision making (MCDM) or conjoint analysis based on decision makers’ preferences as expressed using pairwise rankings of alternatives.[1][2] The PAPRIKA method – implemented via a specific type of… … Wikipedia
Kim Possible — Cover for Crush , pilot episode of Kim Possible featuring Kim (center), Ron (left), Rufus (right), Drakken (top right) and Shego (top left). Format Television series … Wikipedia
Bill & Ted's Excellent Adventure (Atari Lynx) — Infobox VG title = Bill Ted s Excellent Adventure developer=Atari publisher=Atari designer= engine= released=flagicon|US1991 genre=Action modes=Multi player ratings= platforms=Atari Lynx media= cartridge requirements= input= controller Bill Ted s … Wikipedia
Grade (education) — GPA redirects here. For other uses, see GPA (disambiguation). Academic grading Africa Egypt • Kenya • Morocc … Wikipedia
History of the Encyclopædia Britannica — The Encyclopædia Britannica has been published continuously since 1768, appearing in 15 official editions. Several editions have been amended with multi volume supplements (3rd–6th) or undergone drastic re organizations (15th). In recent years,… … Wikipedia
Academic grading in Slovenia — In Slovenia, a five point grading scale is used in elementary and high schools:*5: excellent (best possible grade) *4: very good *3: good *2: sufficient (lowest passing grade) *1: insufficient (lowest possible grade; failing)In universities, a… … Wikipedia
top-hole — adjective excellent; best possible • Syn: ↑top flight, ↑topping • Similar to: ↑superior • Regions: ↑United Kingdom, ↑UK, ↑U.K., ↑ … Useful english dictionary
top-flight — adjective excellent; best possible • Syn: ↑top hole, ↑topping • Similar to: ↑superior • Regions: ↑United Kingdom, ↑UK, ↑U.K., ↑ … Useful english dictionary

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

as excellent as possible

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

as excellent as possible

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: